sexta comprehensio, qua continetur urbs roma, amplectitur caspias gentes, caucasum, septentrionalia armeniae, apolloniam supra rhyndacum, nicomediam, nicaeam, calchadonem, byzantium, lysimacheam, cherronesum, melanem sinum, abderam, samothraciam, maroneam, aenum, bessicam, thraciam, maedicam, paeoniam, illyrios, durrachium, canusium, apuliae extuma, campaniam, etruriam, pisas, lunam, lucam, genuam, liguriam, antipolim, massiliam, narbonem, tarraconem, hispaniam tarraconensem mediam et inde per lusitaniam. gnomoni pedes viiii, umbrae viii. longissima diei spatia horarum aequinoctialium xv addita viiii parte unius horae aut, ut nigidio placuit, quinta.
septima divisio ab altera caspii maris ora incipit, vadit super callatim, bosporum, borysthenen, tomos, thraciae aversa, triballos, illyrici reliqua, hadriaticum mare, aquileiam, altinum, venetiam, vicetiam, patavium, veronam, cremonam, ravennam, anconam, picenum, marsos, paelignos, sabinos, vmbriam, ariminum, bononiam, placentiam, mediolanum omniaque ab appennino, transque alpis galliam aquitanicam, viennam, pyrenaeum, celtiberiam. umbilico xxxv pedum umbrae xxxvi, ut tamen in parte venetiae exaequetur umbra gnomoni. amplissima diei spatia horarum aequinoctialium xv et quintarum partium horae trium.
hactenus antiquorum exacta celebravimus. sequentium diligentissimi quod superest terrarum supra tribus adsignavere segmentis, a tanai per maeotim lacum et sarmatas usque borysthenen atque ita per dacos partemque germaniae, gallias oceani litora amplexi, quod esset horarum xvi, alterum per hyperboreos et britanniam horarum xvii, postremum scythicum a ripaeis iugis in thylen, in quo dies continuarentur, ut diximus, noctesque per vices. iidem et ante principia quae fecimus posuere circulos duos: primum per insulam meroen et ptolemaidem in rubro mari ad elephantorum venatus conditam, ubi longissimus dies xii horarum esset dimidia hora amplior, secundum per syenen aegypti euntem, qui esset horarum xiii, iidemque singulis dimidia horarum spatia usque ad ultimum adiecere circulis.
et hactenus de terris.
LIBER VII
mundus et in eo terrae, gentes, maria, ... insignia, insulae, urbes ad hunc modum se habent, animantium in eodem natura nullius prope partis contemplatione minore, etsi ne hic quidem omnia exsequi humanus animus queat.
principium iure tribuetur homini, cuius causa videtur cuncta alia genuisse natura, magna, saeva mercede contra tanta sua munera, non ut sit satis aestimare, parens melior homini an tristior noverca fuerit. ante omnia unum animantium cunctorum alienis velat opibus. ceteris sua varie tegimenta tribuit, testas, cortices, coria, spinas, villos, saetas, pilos, plumam, pinnas, squamas, vellera; truncos etiam arboresque cortice, interdum gemino, a frigoribus et calore tutata est: hominem tantum nudum et in nuda humo natali die abicit ad vagitus statim et ploratum, nullumque tot animalium aliud ad lacrimas, et has protinus vitae principio; at hercule risus praecox ille et celerrimus ante xl diem nulli datur. ab hoc lucis rudimento quae ne feras quidem inter nos genitas vincula excipiunt et omnium membrorum nexus; itaque feliciter natus iacet manibus pedibusque devinctis, flens animal ceteris imperaturum, et a suppliciis vitam auspicatur unam tantum ob culpam, qua natum est. heu dementia ab his initiis existimantium ad superbiam se genitos! prima roboris spes primumque temporis munus quadripedi similem facit. quando homini incessus! quando vox! quando firmum cibis os! quam diu palpitans vertex, summae inter cuncta animalia inbecillitatis iudicium! iam morbi totque medicinae contra mala excogitatae, et hae quoque subinde novitatibus victae! et cetera sentire naturam suam, alia pernicitatem usurpare, alia praepetes volatus, alia nare: hominem nihil scire, nihil sine doctrina, non fari, non ingredi, non vesci, breviterque non aliud naturae sponte quam flere! itaque multi extitere qui non nasci optimum censerent aut quam ocissime aboleri. uni animantium luctus est datus, uni luxuria et quidem innumerabilibus modis ac per singula membra, uni ambitio, uni avaritia, uni inmensa vivendi cupido, uni superstitio, uni sepulturae cura atque etiam post se de futuro. nulli vita fragilior, nulli rerum omnium libido maior, nulli pavor confusior, nulli rabies acrior. denique cetera animantia in suo genere probe degunt. congregari videmus et stare contra dissimilia: leonum feritas inter se non dimicat, serpentium morsus non petit serpentes, ne maris quidem beluae ac pisces nisi in diversa genera saeviunt. at hercule homini plurima ex homine sunt mala.
et de universitate quidem generis humani magna ex parte in relatione gentium diximus. neque enim ritus moresque nunc tractabimus innumeros ac totidem paene quot sunt coetus hominum, quaedam tamen haut omittenda duco maximeque longius ab mari degentium, in quibus prodigiosa aliqua et incredibilia multis visum iri haud dubito. quis enim aethiopas ante quam cerneret credidit aut quid non miraculo est, cum primum in notitiam venit quam multa fieri non posse prius quam sunt facta iudicantur naturae vero rerum vis atque maiestas in omnibus momentis fide caret, si quis modo partes eius ac non totam complectatur animo. ne pavonis ac tigrium pantherarumque maculas et tot animalium picturas commemorem, parvum dictu, sed inmensum aestimatione, tot gentium sermones, tot linguae, tanta loquendi varietas, ut externus alieno paene non sit hominis vice! iam in facie vultuque nostro cum sint decem aut paulo plura membra, nullas duas in tot milibus hominum indiscretas effigies existere, quod ars nulla in paucis numero praestet adfectando! nec tamen ego in plerisque eorum obstringam fidem meam potiusque ad auctores relegabo, qui dubiis reddentur omnibus, modo ne sit fastidio graecos sequi, tanto maiore eorum diligentia vel cura vetustiore.
esse scytharum genera et quidem plura, quae corporibus humanis vescerentur, indicavimus. id ipsum incredibile fortasse, ni cogitemus in medio orbe terrarum ac sicilia et italia fuisse gentes huius monstri, cyclopas et laestrygonas, et nuperrime trans alpis hominem immolari gentium earum more solitum, quod paulum a mandendo abest. sed iuxta eos, qui sunt ad septentrionem versi, haut procul ab ipso aquilonis exortu specuque eius dicto, quem locum ges clithron appellant, produntur arimaspi, quos diximus, uno oculo in fronte media insignes. quibus adsidue bellum esse circa metalla cum grypis, ferarum volucri genere, quale vulgo traditur, eruente ex cuniculis aurum, mira cupiditate et feris custodientibus et arimaspis rapientibus, multi, sed maxime inlustres herodotus et aristeas proconnesius scribunt. super alios autem anthropophagos scythas in quadam convalle magna imavi montis regio est quae vocatur abarimon, in qua silvestres vivunt homines aversis post crura plantis, eximiae velocitatis, passim cum feris vagantes. hos in alio non spirare caelo ideoque ad finitimos reges non pertrahi neque ad alexandrum magnum pertractos baeton itinerum eius mensor prodidit. priores anthropophagos, quos ad septentrionem esse diximus, decem dierum itinere supra borysthenen amnem ossibus humanorum capitum bibere cutibusque cum capillo pro mantelibus ante pectora uti isigonus nicaeensis. idem in albania gigni quosdam glauca oculorum acie, a pueritia statim canos, qui noctu plus quam interdiu cernant. idem itinere dierum xiii supra borysthenen sauromatas tertio die cibum capere semper.
crates pergamenus in hellesponto circa parium genus hominum fuisse, quos ophiogenes vocat, serpentium ictus contactu levare solitos et manu inposita venena extrahere corpori. Varro etiamnum esse paucos ibi, quorum salivae contra ictus serpentium medeantur. similis et in africa psyllorum gens fuit, ut agatharchides scribit, a psyllo rege dicta, cuius sepulcrum in parte syrtium maiorum est. horum corpori ingenitum fuit virus exitiale serpentibus et cuius odore sopirent eas; mos vero liberos genitos protinus obiciendi saevissimis earum eoque genere pudicitiam coniugum experiendi, non profugientibus adulterino sanguine natos serpentibus. haec gens ipsa quidem prope internicione sublata est a nasamonibus, qui nunc eas tenent sedes. genus tamen hominum ex iis, qui profugerant aut cum pugnatum est afuerant, hodieque remanet in paucis. simile et in italia marsorum genus durat, quos a circae filio ortos ferunt et ideo inesse iis vim naturalem eam. et tamen omnibus hominibus contra serpentes inest venenum: ferunt ictas saliva ut ferventis aquae contactu fugere; quod si in fauces penetraverit, etiam mori, idque maxime humani ieiuni oris.
supra nasamonas confinesque illis machlyas androgynos esse utriusque naturae, inter se vicibus coeuntes, calliphanes tradit. aristoteles adicit dextram mammam iis virilem, laevam muliebrem esse. in eadem africa familias quasdam effascinantium i
sigonus et nymphodorus, quorum laudatione intereant probata, arescant arbores, emoriantur infantes. esse eiusdem generis in triballis et illyris adicit isigonus, qui visu quoque effascinent interemantque quos diutius intueantur, iratis praecipue oculis, quod eorum malum facilius sentire puberes; notabilius esse quod pupillas binas in oculis singulis habeant. huius generis et feminas in scythia, quae bitiae vocantur, prodit apollonides. phylarchus et in ponto thibiorum genus multosque alios eiusdem naturae, quorum notas tradit in altero oculo geminam pupillam, in altero equi effigiem; eosdem praeterea non posse mergi, ne veste quidem degravatos. haut dissimile iis genus pharmacum in aethiopia damon, quorum sudor tabem contactis corporibus afferat. feminas quidem omnes ubique visu nocere quae duplices pupillas habeant, cicero quoque apud nos auctor est. adeo naturae, cum ferarum morem vescendi humanis visceribus in homine genuisset, gignere etiam in toto corpore et in quorundam oculis quoque venena placuit, ne quid usquam mali esset quod in homine non esset.
haut procul urbe roma in faliscorum agro familiae sunt paucae quae vocantur hirpi. hae sacrificio annuo, quod fit ad montem soractem apollini, super ambustam ligni struem ambulantes non aduruntur et ob id perpetuo senatus consulto militiae omniumque aliorum munerum vacationem habent. quorundam corpori partes nascuntur ad aliqua mirabiles, sicut pyrro regi pollex in dextro pede, cuius tactu lienosis medebatur. hunc cremari cum reliquo corpore non potuisse tradunt conditumque loculo in templo.
praecipue india aethiopumque tractus miraculis scatent. maxima in india gignuntur animalia. indicio sunt canes grandiores ceteris. arbores quidem tantae proceritatis traduntur, ut sagittis superiaci nequeant - et facit ubertas soli, temperies caeli, aquarum abundantia, si libeat credere, ut sub una fico turmae condantur equitum - , harundines vero tantae proceritatis, ut singula internodia alveo navigabili ternos interdum homines ferant. multos ibi quina cubita constat longitudine excedere, non expuere, non capitis aut dentium aut oculorum ullo dolore adfici, raro aliarum corporis partium: tam moderato solis vapore durari. philosophos eorum, quos gymnosophistas vocant, ab exortu ad occasum perstare contuentes solem inmobilibus oculis, ferventibus harenis toto die alternis pedibus insistere. in monte, cui nomen est nulo, homines esse aversis plantis octonos digitos in singulis habentes auctor est megasthenes; in multis autem montibus genus hominum capitibus caninis ferarum pellibus velari, pro voce latratum edere, unguibus armatum venatu et aucupio vesci; horum supra centum viginti milia fuisse prodente se ctesias scribit, et in quadam gente indiae feminas semel in vita parere genitosque confestim canescere. idem hominum genus, qui monocoli vocarentur, singulis cruribus, mirae pernicitatis ad saltum; eosdem sciapodas vocari, quod in maiore aestu humi iacentes resupini umbra se pedum protegant. non longe eos a trogodytis abesse, rursusque ab his occidentem versus quosdam sine cervice oculos in umeris habentes. sunt et satyri subsolanis indorum montibus (catarcludorum dicitur regio), pernicissimum animal, iam quadripedes, iam recte currentes humana effigie; propter velocitatem nisi senes aut aegri non capiuntur. choromandarum gentem vocat tauron silvestrem, sine voce, stridoris horrendi, hirtis corporibus, oculis glaucis, dentibus caninis. eudoxus in meridianis indiae viris plantas esse cubitales, feminis adeo parvas, ut struthopodes appellentur. megasthenes gentem inter nomadas indos narium loco foramina tantum habentem, anguium modo loripedem, vocari sciratas. ad extremos fines indiae ab oriente circa fontem gangis astomorum gentem sine ore, corpore toto hirtam vestiri frondium lanugine, halitu tantum viventem et odore, quem naribus trahant. nullum illis cibum nullumque potum, radicum tantum florumque varios odores et silvestrium malorum, quae secum portant longiore itinere, ne desit olfactus; graviore paulo odore haut difficulter exanimari. super hos extrema in parte montium trispithami pygmaeique narrantur, ternas spithamas longitudine, hoc est ternos dodrantes, non excedentes, salubri caelo semperque vernante montibus ab aquilone oppositis, quos a gruibus infestari homerus quoque prodidit. fama est insidentes arietum caprarumque dorsis armatos sagittis veris tempore universo agmine ad mare descendere et ova pullosque earum alitum consumere; ternis expeditionem eam mensibus confici; aliter futuris gregibus non resisti. casas eorum luto pinnisque et ovorum putaminibus construi. aristoteles in cavernis vivere pygmaeos tradit, cetera de iis ut reliqui. cyrnos indorum genus isigonus annis centenis quadragenis vivere, item aethiopas macrobios et seras existimat et qui athon montem incolant, hos quidem, quia viperinis carnibus alantur; itaque nec capiti nec vestibus eorum noxia corpori inesse animalia. onesicritus, quibus locis indiae umbrae non sint, corpora hominum cubitorum quinum et binorum palmorum existere, et vivere annos cxxx nec senescere, sed ut medio aevo mori. crates pergamenus indos, qui centenos annos excedant, gymnetas appellat, non pauci macrobios. ctesias gentem ex his, quae appelletur pandae, in convallibus sitam annos ducenos vivere, in iuventa candido capillo, qui in senectute nigrescat, contra alios quadragenos non excedere annos, iunctos macrobiis, quorum feminae semel pariant. idque et agatharchides tradit, praeterea locustis eos ali et esse pernices. mandorum nomen iis dedit clitarchus, et megasthenes trecentos quoque eorum vicos adnumerat. feminas septimo aetatis anno parere, senectam quadragesimo accidere. artemidorus in taprobane insula longissimam vitam sine ullo corporis languore traduci. duris indorum quosdam cum feris coire mixtosque et semiferos esse partus. in calingis eiusdem indiae gente quinquennes concipere feminas, octavum vitae annum non excedere. et alibi cauda villosa homines nasci pernicitatis eximiae, alios auribus totos contegi.
oritas ab indis arabis fluvius disterminat. hi nullum alium cibum novere quam piscium, quos unguibus dissectos sole torreant atque ita panem ex iis faciant, ut refert clitarchus. trogodytas super aethiopiam velociores equis esse pergamenus crates, item aethiopas octona cubita longitudine excedere; syrbotas vocari gentem eam. nomadum aethiopum secundum flumen astragum ad septentrionem vergentium gens menisminorum appellata abest ab oceano dierum itinere viginti. animalium, quae cynocephalos vocamus, lacte vivit, quorum armenta pascit maribus interemptis praeterquam subolis causa. in africae solitudinibus hominum species obviae subinde fiunt momentoque evanescunt.
haec atque talia ex hominum genere ludibria sibi, nobis miracula ingeniosa fecit natura. ex singulis quidem quae facit in dies ac prope horas, quis enumerare valeat ad detegendam eius potentiam satis sit inter prodigia posuisse gentes. hinc ad confessa in homine pauca.
tergeminos nasci certum est horatiorum curiatiorumque exemplo. super inter ostenta ducitur praeterquam in aegypto, ubi fetifer potu nilus amnis. proxime supremis Divi Augusti fausta quaedam e plebe ostiae duos mares, totidem feminas enixa famem, quae consecuta est, portendit haud dubie. reperitur et in peloponneso quinos quater enixa, maioremque partem ex omni eius vixisse partu. et in aegypto septenos uno utero simul gigni auctor est trogus.
gignuntur et utriusque sexus quos hermaphroditos vocamus, olim androgynos vocatos et in prodigiis habitos, nunc vero in deliciis. pompeius magnus in ornamentis theatri mirabiles fama posuit effigies, ob id diligentius magnorum artificum ingeniis elaboratas, inter quas legitur eutychis a xx liberis rogo inlata trallibus, enixa xxx partus, alcippe elephantum. quamquam id inter ostenta est. namque et serpentem peperit inter initia marsici belli ancilla, et multiformes pluribus modis inter monstra partus eduntur. claudius caesar scribit hippocentaurum in thessalia natum eodem die interisse, et nos principatu eius adlatum illi ex aegypto in melle vidimus. est inter exempla in uterum protinus reversus infans sagunti quo anno deleta ab Hannibale est.
ex feminis mutari in mares non est fabulosum. invenimus in annalibus P. Licinio Crasso c. cassio longino cos. casini puerum factum ex virgine sub parentibus iussuque haruspicum deportatum in insulam desertam. licinius mucianus prodidit visum a se argis arescontem, cui nomen arescusae fuisse, nupsisse etiam, mox barbam et virilitatem provenisse uxoremque duxisse; eiusdem sortis et zmyrnae puerum a se visum. ipse in africa vidi mutatum in marem nuptiarum die l. consitium civem thysdritanum, vivebatque cum proderem haec.
* ... editis geminis raram esse aut puerperae aut puerperio praeterquam alteri vitam; si vero utriusque sexus editi sint gemini, rariorem utrique salutem. feminas
celerius gigni quam mares, sicuti celerius senescere. saepius in utero moveri mares et in dextera fere geri parte, in laeva feminas.
ceteris animantibus statum et pariendi et partus gerendi tempus est; homo toto anno et incerto gignitur spatio, alius septimo mense, alius octavo et usque ad initia undecimi. ante septimum mensem haut umquam vitalis est. septimo non nisi pridie posterove pleniluni die aut interlunio concepti nascuntur. tralaticium in aegypto est et octavo gigni, iam quidem et in italia tales partus esse vitales, contra priscorum opiniones. variant haec pluribus modis. vistilia, gliti ac postea pomponi atque orfiti clarissimorum civium coniunx, ex iis quattuor partus enixa septimo semper mense, genuit suillium rufum undecimo, corbulonem septimo, utrumque consulem, postea caesoniam, gai principis coniugem, octavo. in quo mensum numero genitis intra quadragensimum diem maximus labor, gravidis autem quarto et octavo mense, letalesque in iis abortus. masurius auctor est l. papirium praetorem secundo herede lege agente bonorum possessionem contra eum dedisse, cum mater partum se tredecim mensibus diceret tulisse, quoniam nullum certum tempus pariendi statutum videretur.
a conceptu decimo die dolores capitis, oculorum vertigines tenebraeque, fastidium in cibis, redundatio stomachi indices sunt hominis inchoati. melior color marem ferenti et facilior partus, motus in utero quadragensimo die. contraria omnia in altero sexu, ingestabile onus, crurum et inguinis levis tumor, primus autem xc die motus. sed plurimum languoris in utroque sexu capillum germinante partu et in plenilunio, quod tempus editos quoque infantes praecipue infestat. adeoque incessus atque omne quicquid dici potest in gravida refert, ut salsioribus cibis usae carentem unguiculis partum edant et, si respiravere, difficilius enitantur. oscitatio quidem in enixu letalis est, sicut sternuisse a coitu abortivum.
miseret atque etiam pudet aestimantem quam sit frivola animalium superbissimi origo, cum plerisque abortus causa odor a lucernarum fiat extinctu. his principiis nascuntur tyranni, his carnifex animus! tu qui corporis viribus fidis, tu qui fortunae munera amplexaris et te ne alumnum quidem eius existimas, sed partum, tu cuius imperatoria est mens, tu qui te deum credis aliquo successu tumens, tanti perire potuisti! atque etiam hodie minoris potes, quantulo serpentis ictus dente aut etiam, ut anacreon poeta, acino uvae passae, ut fabius senator praetor, in lactis haustu uno pilo strangulatus. is demum profecto vitam aequa lance pensitabit, qui semper fragilitatis humanae memor fuerit.
Delphi Complete Works of Pliny the Elder Page 296
