Delphi Complete Works of Cornelius Nepos

by Cornelius Nepos

  264. Penes Brutos.] Some editions have Brutum. I prefer the plural, says Bos, Marcus and Decimus being meant.

  265. Dicis causa.] Bos’s text, and many others, with all the manuscripts, have necis causa. Dicis causa is a conjecture of Cujacius. Necis is defended by Savaro, who says that the provinces were given to Brutus and Cassius for killing Caesar. Gebhard supports Savaro, referring to Vell. Pat. ii. 62: Bruto Cassioque provinciae, quas jam ipsi sine ullo senatus consulto occupaverant, decretae. Bos, too, quotes from. Appian, 9H boulh ge/ra toi=j a)nelou~sin w(j turannokto&noij e0yhfi/zeto. But, as Ernstius observes, the provinces could not have been given to Brutus and Cassius particularly for killing Caesar, for they were not the only ones concerned in his death; and he therefore prefers dicis causa, supposing that the provinces were given to them merely to afford them an honourable pretext for leaving the city to avoid the fury of the lower orders. Heusinger not unhappily conjectures necessitatis causa.

  266. £807 5s. 10d.

  267. £2421 17s. 6d.

  268. A war that arose between Mark Antony and Octavius (see Florus, iv. 4), through a dispute about the will of Caesar, in which Octavius had been set before Antony, who, in displeasure, had recourse to arms, and besieged Decimus Brutus, who took the side of Octavius, in Mutina, now Modena. Fischer.

  269. Divinatio.] We should rather read divinitas, as Buchner first observed. Divinatio occurs below, c. 16, but in its proper sense.

  270. Commendationem.] Manuscripts and editions are divided between this word and commoditatem.

  271. Stiterit vadimonium.] Promittere vadimonium is to give bail for one’s appearance in court on a certain day; sistere or obire vadimonium is to appear according to the obligation entered into when the bail was given.

  272. Versuram facere.] See note on c. 2.

  273. Ille autem sui judicii intuebatur, &c.] The words sui judicii must be taken as a genitive of the quality, Ille autem, cum vir esset sui judicii, &c. But they are, as they stand, by no means satisfactory: something seems to be wanting in the text. Schottus, however, thinks them an intruded gloss.

  274. Imperatorum.] The triumvirs, Caesar, Antony, and Lepidus. At their approach he retired from the forum, i.e., from all public business.

  275. Where Atticus had estates. See c. 14.

  276. Neque tamen priùs ille fortunam, quàm se ipse, finxit.] A very inapplicable observation. Nepos first says that a man’s manners fashion his fortune, and then speaks of Atticus forming himself and his fortune. The word tamen would intimate some opposition; but there is none. Atticus, having formed his manners, might leave his manners to form his fortune.

  277. Nisi in deprecandis amicorum aut periculis aut incommodis.] “Unless in deprecating either the dangers or troubles of his friends.”

  278. Domum Tamphilanam.] To what Tamphilus the house had belonged is not known. There were two consuls with that surname, A.U.C. 570, 571.

  279. Plus salis.] The word salis does not admit of a very satisfactory explanation in this passage. Most interpreters, says Boecler, take it for gratia, venustas, ars, elegantia.

  280. Pedissequus.] The word signifies any slave or servant who follows or attends on his master; a footman, lacquey, or page. Many of the better sort of slaves, among the Romans, were so well educated that, while they still continued pedissequi, they were able to act as anagnostae or librarii, readers or transcribers.

  281. Artifices caeteri.] Workmen of all kinds.

  282. Terna millia ceris.] Such is the reading of all the manuscripts and editions, but no commentator has thought it a sufficient sum. It amounts only to £24 4s. 4 1/2d. Hotomannus, Tract. de Re Nummaria, p. 87, would read tricena, thirty, but even £240 a month would be a very small expenditure for a man of such income as Atticus. Conjecture, however, in such a case, is useless.

  283. Aliud acroama.] Acroama, as Fischer observes, generally signified among the Latins, not a thing, but a person; and it may be so interpreted in this passage.

  284. In sestertio vicies.] £16,145 16s. 8d.

  285. In sestertio centies.] £80,729 3s. 4d

  286. Religiose promittebat.] He made no promise lightly, but as if he were religiously determined to fulfil it.

  287. Omnia negotia.] This must be taken with much limitation; he might do all the business with which they troubled him.

  288. Nunquam cum matre in gratiam rediisse.] Never having had any disagreement with her.

  289. Ornavit.] Bos, Vossius, and others, prefer ordinavit. But Hensinger thinks ornavit may very well be taken in the sense in which I have rendered it.

  290. Conciliare fortunam.] “Procure him his fortune,” make his fortune. As the mores are, so the fortune will be.

  291. Dignitate pari.] It is evidently dignity of birth that is intended.

  292. In unum intestinum.] Barthius wished to alter it to imum intestinum, because, I suppose, he knew that there was the seat of the disease. . . . But there is no need of change; unum is the same as solum. Bos.

  293. Temporibus superesse.] The commentators are not agreed about the exact sense of these words. I follow Heusinger, who understands them in the sense of “getting over, and surviving, the troubles and danger of the present time.”

  294. A.U.C. 720; B.C. 34.

  295. Comitantibus omnibus bonis.] This omnibus, like the omnia in c. 15, must be understood in a limited sense.

  296. The following text, and the notes to it, are not found in the Bohn text, and have been added to the public domain online edition. I have located the Latin text in the Loeb edition, and made a public domain translation from them. Robert Stonehouse in humanities.classics kindly made a translation of fragment V, which I have also consulted.

  297. This comes from the Codex Gif., according to Savaro and Patavius.

  298. On the first page of the Codex Guelferbytanus Gudianus 2788, saec. xiii, of Cicero’s Philippics. Apparently formed part of the preface of the book De Historicis Latinis.

  299. I.e., history.

  300. From Lactantius, Inst. Div. iii.15.10. The dots indicate a lacuna in the Latin. Other brief quotations from Nepos may be found, I gather, in Suetonius and Aulus Gellius.

  The Latin Text

  Marathon, Greece, the site of the famous battle narrated by Nepos in his first extant biography

  CONTENTS OF THE LATIN TEXT

  In this section of the eBook, readers can view the original Latin text of Nepos’ works. You may wish to Bookmark this page for future reference.

  CONTENTS

  Praefatio

  Miltiades

  Themistocles

  Aristides

  Pausanias

  Cimon

  Lysander

  Alcibiades

  Thrasybulus

  Conon

  Dion

  Iphicrates

  Chabrias

  Timotheus

  Datames

  Epaminondas

  Pelopidas

  Agesilaus

  Eumenes

  Phocion

  Timoleon

  De Regibus

  Hamilcar

  Hannibal

  Cato

  Atticus

  Source text: Vitae. Cornelius Nepos. Albert Fleckeisen. Leipzig. Teubner. 1886. With thanks to the Pegasus Digital Library.

  Praefatio

  1. Non dubito fore plerosque, Attice, qui hoc genus scripturae leve et non satis dignum summorum virorum personis iudicent, cum relatum legent, quis musicam docuerit Epaminondam, aut in eius virtutibus commemorari, saltasse eum commode scienterque tibiis cantasse. [2] sed hi erunt fere, qui expertes litterarum Graecarum nihil rectum, nisi quod ipsorum moribus conveniat, putabunt. [3] ii si didicerint non eadem omnibus esse honesta atque turpia, sed omnia maiorum institutis iudicari, non admirabuntur nos in Graiorum virtutibus exponendis mores eorum secutos. [4] neque enim Cimoni fuit turpe, Atheniensium summo viro, sororem germanam habere in matrimonio, quippe cum cives eius eodem uterentur instituto. at id quidem nostris moribus nefas habetur. laudi in Creta ducitu
r adulescentulis quam plurimos habuisse amatores. nulla Lacedaemoni vidua tam est nobilis, quae non ad cenam eat mercede condictam. [5] magnis in laudibus tota fere fuit Graecia victorem Olympiae citari, in scaenam vero prodire ac populo esse spectaculo nemini in eisdem gentibus fuit turpitudini. quae omnia apud nos partim infamia, partim humilia atque ab honestate remota ponuntur. [6] contra ea pleraque nostris moribus sunt decora, quae apud illos turpia putantur. quem enim Romanorum pudet uxorem ducere in convivium? aut cuius non mater familias primum locum tenet aedium atque in celebritate versatur? [7] quod multo fit aliter in Graecia. nam neque in convivium adhibetur nisi propinquorum, neque sedet nisi in interiore parte aedium, quae gynaeconitis appellatur, quo nemo accedit nisi propinqua cognatione coniunctus. [8] sed hic plura persequi cum magnitudo voluminis prohibet, tum festinatio, ut ea explicem, quae exorsus sum. quare ad propositum veniemus et in hoc exponemus libro de vita excellentium imperatorum.

  Miltiades

  1. Miltiades, Cimonis filius, Atheniensis, cum et antiquitate generis et gloria maiorum et sua modestia unus omnium maxime floreret eaque esset aetate, ut non iam solum de eo bene sperare, sed etiam confidere cives possent sui, talem eum futurum, qualem cognitum iudicarunt, accidit ut Athenienses Chersonesum colonos vellent mittere. [2] cuius generis cum magnus numerus esset et multi eius demigrationis peterent societatem, ex iis delecti Delphos deliberatum missi sunt qui consulerent Apollinem, quo potissimum duce uterentur. namque tum Thraeces eas regiones tenebant, cum quibus armis erat dimicandum. [3] his consulentibus nominatim Pythia praecepit, ut Miltiadem imperatorem sibi sumerent: id si fecissent, incepta prospera futura. [4] hoc oraculi responso Miltiades cum delecta manu classe Chersonesum profectus cum accessisset Lemnum et incolas eius insulae sub potestatem redigere vellet Atheniensium, idque ut [5] Lemnii sua sponte facerent postulasset, illi irridentes responderunt tum id se facturos, cum ille domo navibus profectus vento aquilone venisset Lemnum. hic enim ventus ab septemtrionibus oriens adversum tenet Athenis proficiscentibus. [6] Miltiades morandi tempus non habens cursum direxit, quo tendebat, pervenitque Chersonesum.

  2. Ibi brevi tempore barbarorum copiis disiectis, tota regione, quam petierat, potitus, loca castellis idonea communiit, multitudinem, quam secum duxerat, in agris collocavit crebrisque excursionibus locupletavit. [2] neque minus in ea re prudentia quam felicitate adiutus est. nam cum virtute militum devicisset hostium exercitus, summa aequitate res constituit atque ipse ibidem manere decrevit. [3] erat enim inter eos dignitate regia, quamquam carebat nomine, neque id magis imperio quam iustitia consecutus. neque eo setius Atheniensibus, a quibus erat profectus, officia praestabat. quibus rebus fiebat ut non minus eorum voluntate perpetuum imperium obtineret, qui miserant, quam illorum, cum quibus erat profectus. [4] Chersoneso tali modo constituta Lemnum revertitur et ex pacto postulat ut sibi urbem tradant: illi enim dixerant, cum vento borea domo profectus eo pervenisset, sese dedituros se enim domum Chersonesi habere. [5] Cares, qui tum Lemnum incolebant, etsi praeter opinionem res ceciderat, tamen non dicto, sed secunda fortuna adversariorum capti resistere ausi non sunt atque ex insula demigrarunt. pari felicitate ceteras insulas, quae Cyclades nominantur, sub Atheniensium redegit potestatem.

  3. Eisdem temporibus Persarum rex Darius ex Asia in Europam exercitu traiecto Scythis bellum inferre decrevit. pontem fecit in Histro flumine, qua copias traduceret. eius pontis, dum ipse abesset, custodes reliquit principes, quos secum ex Ionia et Aeolide duxerat, quibus singularum urbium perpetua dederat imperia. [2] sic enim facillime putavit se Graeca lingua loquentes, qui Asiam incolerent, sub sua retenturum potestate, si amicis suis oppida tuenda tradidisset, quibus se oppresso nulla spes salutis relinqueretur. in hoc fuit tum numero Miltiades cui illa custodia crederetur. [3] hic, cum crebri afferrent nuntii male rem gerere Darium premique a Scythis, hortatus est pontis custodes, ne a fortuna datam occasionem liberandae Graeciae dimitterent. [4] nam si cum iis copiis, quas secum transportarat, interisset Darius, non solum Europam fore tutam, sed etiam eos, qui Asiam incolerent Graeci genere, liberos a Persarum futuros dominatione et periculo. id facile effici posse: ponte enim rescisso regem vel hostium ferro vel inopia paucis diebus interiturum. [5] ad hoc consilium cum plerique accederent, Hestiaeus Milesius, ne res conficeretur, obstitit, dicens non idem ipsis, qui summas imperii tenerent, expedire et multitudini, quod Darii regno ipsorum niteretur dominatio: quo exstincto ipsos potestate expulsos civibus suis poenas daturos. itaque adeo se abhorrere a ceterorum consilio, ut nihil putet ipsis utilius quam confirmari regnum Persarum. [6] huius cum sententiam plurimi essent secuti, Miltiades non dubitans tam multis consciis ad regis aures consilia sua perventura, Chersonesum reliquit ac rursus Athenas demigravit. cuius ratio etsi non valuit, tamen magno opere est laudanda, cum amicior omnium libertati quam suae fuerit dominationi.

  4. Darius autem, cum ex Europa in Asiam redisset, hortantibus amicis, ut Graeciam redigeret in suam potestatem, classem quingentarum navium comparavit eique Datim praefecit et Artaphernem iisque ducenta peditum, decem equitum milia dedit, causam interserens se hostem esse Atheniensibus, quod eorum auxilio Iones Sardis expugnassent suaque praesidia interfecissent. [2] illi praefecti regii classe ad Euboeam appulsa celeriter Eretriam ceperunt omnesque eius gentis cives abreptos in Asiam ad regem miserunt. inde ad Atticam accesserunt ac suas copias in campum Marathona deduxerunt. is abest ab oppido circiter milia passuum decem. [3] hoc tumultu Athenienses tam propinquo tamque magno permoti auxilium nusquam nisi a Lacedaemoniis petiverunt Phidippumque cursorem eius generis, qui hemerodromoe vocantur, Lacedaemonem miserunt, ut nuntiaret quam celerrimo opus esse auxilio. [4] domi autem creant decem praetores, qui exercitui praeessent, in eis Miltiadem. inter quos magna fuit contentio, utrum moenibus se defenderent an obviam irent hostibus acieque decernerent. [5] unus Miltiades maxime nitebatur, ut primo quoque tempore castra fierent: id si factum esset, et civibus animum accessurum, cum viderent de eorum virtute non desperari, et hostes eadem re fore tardiores, si animadverterent auderi adversus se tam exiguis copiis dimicari. 5. Hoc in tempore nulla civitas Atheniensibus auxilio fuit praeter Plataeenses. ea mille misit militum. itaque horum adventu decem milia armatorum completa sunt, quae manus mirabili flagrabat pugnandi cupiditate. [2] quo factum est ut plus quam collegae Miltiades valeret. eius ergo auctoritate impulsi Athenienses copias ex urbe eduxerunt locoque idoneo castra fecerunt. [3] dein postero die sub montis radicibus acie regione instructa non apertissima (namque arbores multis locis erant rarae) proelium commiserunt hoc consilio, ut et montium altitudine tegerentur et arborum tractu equitatus hostium impediretur ne multitudine clauderentur. [4] Datis etsi non aequum locum videbat suis, tamen fretus numero copiarum suarum confligere cupiebat, eoque magis, quod, priusquam Lacedaemonii subsidio venirent, dimicare utile arbitrabatur. itaque in aciem peditum centum, equitum decem milia produxit proeliumque commisit. [5] in quo tanto plus virtute valuerunt Athenienses, ut decemplicem numerum hostium profligarint, adeoque eos perterruerunt, ut Persae non castra, sed naves petierint. qua pugna nihil adhuc exstitit nobilius: nulla enim umquam tam exigua manus tantas opes prostravit.

  6. Cuius victoriae non alienum videtur quale praemium Miltiadi sit tributum docere, quo facilius intellegi possit eandem omnium civitatum esse naturam. [2] ut enim populi Romani honores quondam fuerunt rari et tenues ob eamque causam gloriosi, nunc autem effusi atque obsoleti, sic olim apud Athenienses fuisse reperimus. [3] namque huic Miltiadi, qui Athenas totamque Graeciam liberarat, talis honos tributus est, in porticu, quae Poecile vocatur, cum pugna depingeretur Marathonia, ut in decem praetorum numero prima eius imago poneretur isque hortaretur milites proeliumque committeret. [4] idem ille populus, posteaquam maius imperium est nactus et largitione magistratuum corruptus est, trecentas statuas Demetrio Phalereo decrevit.

  7. Post hoc proelium classem septuaginta navium Athenienses eidem Miltiadi dederunt, ut insulas, quae barbaros adiuverant, bello persequeretur. quo in imperio plerasque ad officium redire coegit, nonnullas vi expugnavit. [2] ex his Parum insulam opibus elatam cum oratione reconciliare non posset, copias e navibus
eduxit, urbem operibus clausit omnique commeatu privavit, dein vineis ac testudinibus constitutis propius muros accessit. [3] cum iam in eo esset, ut oppido potiretur, procul in continenti lucus, qui ex insula conspiciebatur, nescio quo casu nocturno tempore incensus est. cuius flamma ut ab oppidanis et oppugnatoribus est visa, utrisque venit in opinionem signum a classiariis regiis datum. [4] quo factum est ut et Parii a deditione deterrerentur et Miltiades, timens ne classis regia adventaret, incensis operibus, quae statuerat, cum totidem navibus atque erat profectus Athenas magna cum offensione civium suorum rediret. [5] accusatus ergo est proditionis, quod, cum Parum expugnare posset, a rege corruptus infectis rebus discessisset. eo tempore aeger erat vulneribus, quae in oppugnando oppido acceperat. itaque cum ipse pro se dicere non posset, verba fecit frater eius Stesagoras. [6] causa cognita capitis absolutus pecunia multatus est, eaque lis quinquaginta talentis aestimata est, quantus in classem sumptus factus erat. hanc pecuniam quod solvere in praesentia non poterat, in vincla publica coniectus est ibique diem obiit supremum.

  8. Hic etsi crimine Pario est accusatus, tamen alia causa fuit damnationis. namque Athenienses propter Pisistrati tyrannidem, quae paucis annis ante fuerat, nimiam civium suorum potentiam extimescebant. [2] Miltiades, multum in imperiis magistratibusque versatus, non videbatur posse esse privatus, praesertim cum consuetudine ad imperii cupiditatem trahi videretur. [3] nam in Chersoneso omnes illos quos habitarat annos perpetuam obtinuerat dominationem tyrannusque fuerat appellatus, sed iustus. non erat enim vi consecutus, sed suorum voluntate, eamque potestatem bonitate retinebat. omnes autem et dicuntur et habentur tyranni, qui potestate sunt perpetua in ea civitate, quae libertate usa est. [4] sed in Miltiade erat cum summa humanitas tum mira communitas, ut nemo tam humilis esset, cui non ad eum aditus pateret; magna auctoritas apud omnes civitates, nobile nomen, laus rei militaris maxima. haec populus respiciens maluit illum innoxium plecti quam se diutius esse in timore.