The Art of Love

by Ovid

  240

  Tum dolor et curae rugaque frontis abit.

  Tunc aperit mentes aevo rarissima nostro

  Simplicitas, artes excutiente deo.

  Illic saepe animos iuvenum rapuere puellae,

  Et Venus in vinis ignis in igne fuit.

  245

  Hic tu fallaci nimium ne crede lucernae:

  Iudicio formae noxque merumque nocent.

  Luce deas caeloque Paris spectavit aperto,

  Cum dixit Veneri “vincis utramque, Venus.”

  Nocte latent mendae, vitioque ignoscitur omni,

  250

  Horaque formosam quamlibet illa facit.

  Consule de gemmis, de tincta murice lana,

  Consule de facie corporibusque diem.

  [ENGLISH: But why count…]

  Quid tibi femineos coetus venatibus aptos

  Enumerem? numero cedet harena meo.

  255

  Quid referam Baias, praetextaque litora velis,

  Et quae de calido sulpure fumat aqua?

  Hinc aliquis vulnus referens in pectore dixit

  “Non haec, ut fama est, unda salubris erat.”

  Ecce suburbanae templum nemorale Dianae

  260

  Partaque per gladios regna nocente manu:

  Illa, quod est virgo, quod tela Cupidinis odit,

  Multa dedit populo vulnera, multa dabit.

  [ENGLISH: Having carried you…]

  Hactenus, unde legas quod ames, ubi retia ponas,

  Praecipit imparibus vecta Thalea rotis.

  265

  Nunc tibi, quae placuit, quas sit capienda per artes,

  Dicere praecipuae molior artis opus.

  Quisquis ubique, viri, dociles advertite mentes,

  Pollicitisque favens, vulgus, adeste meis.

  [ENGLISH: First and foremost…]

  Prima tuae menti veniat fiducia, cunctas

  270

  Posse capi; capies, tu modo tende plagas.

  Vere prius volucres taceant, aestate cicadae,

  Maenalius lepori det sua terga canis,

  Femina quam iuveni blande temptata repugnet:

  Haec quoque, quam poteris credere nolle, volet.

  275

  Utque viro furtiva venus, sic grata puellae:

  Vir male dissimulat: tectius illa cupit.

  Conveniat maribus, ne quam nos ante rogemus,

  Femina iam partes victa rogantis agat.

  Mollibus in pratis admugit femina tauro:

  280

  Femina cornipedi semper adhinnit equo.

  Parcior in nobis nec tam furiosa libido:

  Legitimum finem flamma virilis habet.

  Byblida quid referam, vetito quae fratris amore

  Arsit et est laqueo fortiter ulta nefas?

  285

  Myrrha patrem, sed non qua filia debet, amavit,

  Et nunc obducto cortice pressa latet:

  Illius lacrimis, quas arbore fundit odora,

  Unguimur, et dominae nomina gutta tenet.

  Forte sub umbrosis nemorosae vallibus Idae

  290

  Candidus, armenti gloria, taurus erat,

  Signatus tenui media inter cornua nigro:

  Una fuit labes, cetera lactis erant.

  Illum Cnosiadesque Cydoneaeque iuvencae

  Optarunt tergo sustinuisse suo.

  295

  Pasiphaë fieri gaudebat adultera tauri;

  Invida formosas oderat illa boves.

  Nota cano: non hoc, centum quae sustinet urbes,

  Quamvis sit mendax, Creta negare potest.

  Ipsa novas frondes et prata tenerrima tauro

  300

  Fertur inadsueta subsecuisse manu.

  It comes armentis, nec ituram cura moratur

  Coniugis, et Minos a bove victus erat.

  Quo tibi, Pasiphaë, pretiosas sumere vestes?

  Ille tuus nullas sentit adulter opes.

  305

  Quid tibi cum speculo, montana armenta petenti?

  Quid totiens positas fingis, inepta, comas?

  Crede tamen speculo, quod te negat esse iuvencam.

  Quam cuperes fronti cornua nata tuae!

  Sive placet Minos, nullus quaeratur adulter:

  310

  Sive virum mavis fallere, falle viro!

  In nemus et saltus thalamo regina relicto

  Fertur, ut Aonio concita Baccha deo.

  A, quotiens vaccam vultu spectavit iniquo,

  Et dixit “domino cur placet ista meo?

  315

  Aspice, ut ante ipsum teneris exultet in herbis:

  Nec dubito, quin se stulta decere putet.”

  Dixit, et ingenti iamdudum de grege duci

  Iussit et inmeritam sub iuga curva trahi,

  Aut cadere ante aras commentaque sacra coegit,

  320

  Et tenuit laeta paelicis exta manu.

  Paelicibus quotiens placavit numina caesis,

  Atque ait, exta tenens “ite, placete meo!”

  Et modo se Europen fieri, modo postulat Io,

  Altera quod bos est, altera vecta bove.

  325

  Hanc tamen implevit, vacca deceptus acerna,

  Dux gregis, et partu proditus auctor erat.

  Cressa Thyesteo si se abstinuisset amore

  (Et quantum est uno posse carere viro?),

  Non medium rupisset iter, curruque retorto

  330

  Auroram versis Phoebus adisset equis.

  Filia purpureos Niso furata capillos

  Pube premit rabidos inguinibusque canes.

  Qui Martem terra, Neptunum effugit in undis,

  Coniugis Atrides victima dira fuit.

  335

  Cui non defleta est Ephyraeae flamma Creüsae,

  Et nece natorum sanguinolenta parens?

  Flevit Amyntorides per inania lumina Phoenix:

  Hippolytum pavidi diripuistis equi.

  Quid fodis inmeritis, Phineu, sua lumina natis?

  340

  Poena reversura est in caput ista tuum.

  Omnia feminea sunt ista libidine mota;

  Acrior est nostra, plusque furoris habet.

  Ergo age, ne dubita cunctas sperare puellas;

  Vix erit e multis, quae neget, una, tibi.

  345

  Quae dant quaeque negant, gaudent tamen esse rogatae:

  Ut iam fallaris, tuta repulsa tua est.

  Sed cur fallaris, cum sit nova grata voluptas

  Et capiant animos plus aliena suis?

  Fertilior seges est alienis semper in agris,

  350

  Vicinumque pecus grandius uber habet.

  [ENGLISH: But first get…]

  Sed prius ancillam captandae nosse puellae

  Cura sit: accessus molliet illa tuos.

  Proxima consiliis dominae sit ut illa, videto,

  Neve parum tacitis conscia fida iocis.

  355

  Hanc tu pollicitis, hanc tu corrumpe rogando:

  Quod petis, ex facili, si volet illa, feres.

  Illa leget tempus (medici quoque tempora servant)

  Quo facilis dominae mens sit et apta capi.

  Mens erit apta capi tum, cum laetissima rerum

  360

  Ut seges in pingui luxuriabit humo.

  Pectora dum gaudent nec sunt adstricta dolore,

  Ipsa patent, blanda tum subit arte Venus.

  Tum, cum tristis erat, defensa est Ilios armis:

  Militibus gravidum laeta recepit equum.

  365

  Tum quoque temptanda est, cum paelice laesa dolebit:

  Tum facies opera, ne sit inulta, tua.

  Hanc matutinos pectens ancilla capillos

  Incitet, et velo remigis addat opem,

  Et secum tenui suspirans murmure dicat

  370

  “At, puto, non poteras ipsa referre vicem.”

  Tum de te narret, tum persuadentia verba

  Addat, et insano iuret amore mori.

  Sed propera, ne vela
cadant auraeque residant:

  Ut fragilis glacies, interit ira mora.

  375

  Quaeris, an hanc ipsam prosit violare ministram?

  Talibus admissis alea grandis inest.

  Haec a concubitu fit sedula, tardior illa,

  Haec dominae munus te parat, illa sibi.

  Casus in eventu est: licet hic indulgeat ausis,

  380

  Consilium tamen est abstinuisse meum.

  Non ego per praeceps et acuta cacumina vadam,

  Nec iuvenum quisquam me duce captus erit.

  Si tamen illa tibi, dum dat recipitque tabellas,

  Corpore, non tantum sedulitate placet,

  385

  Fac domina potiare prius, comes illa sequatur:

  Non tibi ab ancilla est incipienda venus.

  Hoc unum moneo, siquid modo creditur arti,

  Nec mea dicta rapax per mare ventus agit:

  Aut non rem temptes aut perfice; tollitur index,

  390

  Cum semel in partem criminis ipsa venit.

  Non avis utiliter viscatis effugit alis;

  Non bene de laxis cassibus exit aper.

  Saucius arrepto piscis teneatur ab hamo:

  Perprime temptatam, nec nisi victor abi.

  395

  Tunc neque te prodet communi noxia culpa,

  Factaque erunt dominae dictaque nota tibi.

  Sed bene celetur: bene si celabitur index,

  Notitiae suberit semper amica tuae.

  [ENGLISH: There’s a mistaken…]

  Tempora qui solis operosa colentibus arva,

  400

  Fallitur, et nautis aspicienda putat;

  Nec semper credenda ceres fallacibus arvis,

  Nec semper viridi concava puppis aquae,

  Nec teneras semper tutum captare puellas:

  Saepe dato melius tempore fiet idem.

  405

  Sive dies suberit natalis, sive Kalendae,

  Quas Venerem Marti continuasse iuvat,

  Sive erit ornatus non ut fuit ante sigillis,

  Sed regum positas Circus habebit opes,

  Differ opus: tunc tristis hiems, tunc Pliades instant,

  410

  Tunc tener aequorea mergitur Haedus aqua;

  Tunc bene desinitur: tunc siquis creditur alto,

  Vix tenuit lacerae naufraga membra ratis.

  Tu licet incipias qua flebilis Allia luce

  Vulneribus Latiis sanguinolenta fluit,

  415

  Quaque die redeunt, rebus minus apta gerendis,

  Culta Palaestino septima festa Syro.

  Magna superstitio tibi sit natalis amicae:

  Quaque aliquid dandum est, illa sit atra dies.

  Cum bene vitaris, tamen auferet; invenit artem

  420

  Femina, qua cupidi carpat amantis opes.

  Institor ad dominam veniet discinctus emacem,

  Expediet merces teque sedente suas:

  Quas illa, inspicias, sapere ut videare, rogabit:

  Oscula deinde dabit; deinde rogabit, emas.

  425

  Hoc fore contentam multos iurabit in annos,

  Nunc opus esse sibi, nunc bene dicet emi.

  Si non esse domi, quos des, causabere nummos,

  Littera poscetur—ne didicisse iuvet.

  Quid, quasi natali cum poscit munera libo,

  430

  Et, quotiens opus est, nascitur illa, sibi?

  Quid, cum mendaci damno maestissima plorat,

  Elapsusque cava fingitur aure lapis?

  Multa rogant utenda dari, data reddere nolunt:

  Perdis, et in damno gratia nulla tuo.

  435

  Non mihi, sacrilegas meretricum ut persequar artes,

  Cum totidem linguis sint satis ora decem.

  [ENGLISH: Let the wax…]

  Cera vadum temptet, rasis infusa tabellis:

  Cera tuae primum conscia mentis eat.

  Blanditias ferat illa tuas imitataque amantem

  440

  Verba; nec exiguas, quisquis es, adde preces.

  Hectora donavit Priamo prece motus Achilles;

  Flectitur iratus voce rogante deus.

  Promittas facito: quid enim promittere laedit?

  Pollicitis dives quilibet esse potest.

  445

  Spes tenet in tempus, semel est si credita, longum:

  Illa quidem fallax, sed tamen apta dea est.

  Si dederis aliquid, poteris ratione relinqui:

  Praeteritum tulerit, perdideritque nihil.

  At quod non dederis, semper videare daturus:

  450

  Sic dominum sterilis saepe fefellit ager:

  Sic, ne perdiderit, non cessat perdere lusor,

  Et revocat cupidas alea saepe manus.

  Hoc opus, hic labor est, primo sine munere iungi;

  Ne dederit gratis quae dedit, usque dabit.

  455

  Ergo eat et blandis peraretur littera verbis,

  Exploretque animos, primaque temptet iter.

  Littera Cydippen pomo perlata fefellit,

  Insciaque est verbis capta puella suis.

  [ENGLISH: Young Romans, study…]

  Disce bonas artes, moneo, Romana iuventus,

  460

  Non tantum trepidos ut tueare reos;

  Quam populus iudexque gravis lectusque senatus,

  Tam dabit eloquio victa puella manus.

  Sed lateant vires, nec sis in fronte disertus;

  Effugiant voces verba molesta tuae.

  465

  Quis, nisi mentis inops, tenerae declamat amicae?

  Saepe valens odii littera causa fuit.

  Sit tibi credibilis sermo consuetaque verba,

  Blanda tamen, praesens ut videare loqui.

  Si non accipiet scriptum, inlectumque remittet,

  470

  Lecturam spera, propositumque tene.

  Tempore difficiles veniunt ad aratra iuvenci,

  Tempore lenta pati frena docentur equi:

  Ferreus adsiduo consumitur anulus usu,

  Interit adsidua vomer aduncus humo.

  475

  Quid magis est saxo durum, quid mollius unda?

  Dura tamen molli saxa cavantur aqua.

  Penelopen ipsam, persta modo, tempore vinces:

  Capta vides sero Pergama, capta tamen.

  Legerit, et nolit rescribere? cogere noli:

  480

  Tu modo blanditias fac legat usque tuas.

  Quae voluit legisse, volet rescribere lectis:

  Per numeros venient ista gradusque suos.

  Forsitan et primo veniet tibi littera tristis,

  Quaeque roget, ne se sollicitare velis.

  485

  Quod rogat illa, timet; quod non rogat, optat, ut instes;

  Insequere, et voti postmodo compos eris.

  [ENGLISH: Meanwhile, if she’s…]

  Interea, sive illa toro resupina feretur,

  Lecticam dominae dissimulanter adi,

  Neve aliquis verbis odiosas offerat auris,

  490

  Qua potes ambiguis callidus abde notis.

  Seu pedibus vacuis illi spatiosa teretur

  Porticus, hic socias tu quoque iunge moras:

  Et modo praecedas facito, modo terga sequaris,

  Et modo festines, et modo lentus eas:

  495

  Nec tibi de mediis aliquot transire columnas

  Sit pudor, aut lateri continuasse latus;

  Nec sine te curvo sedeat speciosa theatro:

  Quod spectes, umeris adferet illa suis.

  Illam respicias, illam mirere licebit:

  500

  Multa supercilio, multa loquare notis.

  Et plaudas, aliquam mimo saltante puellam:

  Et faveas illi, quisquis agatur amans.

  Cum surgit, surges; donec sedet illa, sedebis;

  Arbitrio dominae tempora perde tuae.

  [ENGLISH: Don’t torture your…]

  505

  Sed
tibi nec ferro placeat torquere capillos,

  Nec tua mordaci pumice crura teras.

  Ista iube faciant, quorum Cybeleïa mater

  Concinitur Phrygiis exululata modis.

  Forma viros neglecta decet; Minoida Theseus

  510

  Abstulit, a nulla tempora comptus acu.

  Hippolytum Phaedra, nec erat bene cultus, amavit;

  Cura deae silvis aptus Adonis erat.

  Munditie placeant, fuscentur corpora Campo:

  Sit bene conveniens et sine labe toga:

  515

  Lingula ne rigeat, careant rubigine dentes,

  Nec vagus in laxa pes tibi pelle natet:

  Nec male deformet rigidos tonsura capillos:

  Sit coma, sit trita barba resecta manu.

  Et nihil emineant, et sint sine sordibus ungues:

  520

  Inque cava nullus stet tibi nare pilus.

  Nec male odorati sit tristis anhelitus oris:

  Nec laedat naris virque paterque gregis.

  Cetera lascivae faciant, concede, puellae,

  Et siquis male vir quaerit habere virum.

  [ENGLISH: Lo, Bacchus summons…]

  525

  Ecce, suum vatem Liber vocat; hic quoque amantes

  Adiuvat, et flammae, qua calet ipse, favet.

  Cnosis in ignotis amens errabat harenis,

  Qua brevis aequoreis Dia feritur aquis.

  Utque erat e somno tunica velata recincta,

  530

  Nuda pedem, croceas inreligata comas,

  Thesea crudelem surdas clamabat ad undas,

  Indigno teneras imbre rigante genas.

  Clamabat, flebatque simul, sed utrumque decebat;

  Non facta est lacrimis turpior illa suis.

  535

  Iamque iterum tundens mollissima pectora palmis

  “Perfidus ille abiit; quid mihi fiet?” ait.

  “Quid mihi fiet?” ait: sonuerunt cymbala toto

  Litore, et adtonita tympana pulsa manu.

  Excidit illa metu, rupitque novissima verba;

  540

  Nullus in exanimi corpore sanguis erat.

  Ecce Mimallonides sparsis in terga capillis:

  Ecce leves satyri, praevia turba dei:

  Ebrius, ecce, senex pando Silenus asello

  Vix sedet, et pressas continet ante iubas.

  545

  Dum sequitur Bacchas, Bacchae fugiuntque petuntque

  Quadrupedem ferula dum malus urget eques,

  In caput aurito cecidit delapsus asello:

  Clamarunt satyri “surge age, surge, pater.”

  Iam deus in curru, quem summum texerat uvis,

  550

  Tigribus adiunctis aurea lora dabat:

  Et color et Theseus et vox abiere puellae:

  Terque fugam petiit, terque retenta metu est.

  Horruit, ut graciles, agitat quas ventus, aristae,

  Ut levis in madida canna palude tremit.

  555

  Cui deus “en, adsum tibi cura fidelior” inquit: