The Art of Love

by Ovid

  His sua Sisyphides auditis paene resolvit

  Corpora, nam sociis inlita cera fuit.

  315

  Res est blanda canor: discant cantare puellae:

  Pro facie multis vox sua lena fuit.

  Et modo marmoreis referant audita theatris,

  Et modo Niliacis carmina lusa modis.

  Nec plectrum dextra, citharam tenuisse sinistra

  320

  Nesciat arbitrio femina docta meo.

  Saxa ferasque lyra movit Rhodopeïus Orpheus,

  Tartareosque lacus tergeminumque canem.

  Saxa tuo cantu, vindex iustissime matris,

  Fecerunt muros officiosa novos.

  325

  Quamvis mutus erat, voci favisse putatur

  Piscis, Arioniae fabula nota lyrae.

  Disce etiam duplici genialia nablia palma

  Verrere: conveniunt dulcibus illa iocis.

  Sit tibi Callimachi, sit Coi nota poetae,

  330

  Sit quoque vinosi Teïa Musa senis;

  Nota sit et Sappho (quid enim lascivius illa?),

  Cuive pater vafri luditur arte Getae.

  Et teneri possis carmen legisse Properti,

  Sive aliquid Galli, sive, Tibulle, tuum:

  335

  Dictaque Varroni fulvis insignia villis

  Vellera, germanae, Phrixe, querenda tuae:

  Et profugum Aenean, altae primordia Romae,

  Quo nullum Latio clarius extat opus.

  Forsitan et nostrum nomen miscebitur istis,

  340

  Nec mea Lethaeis scripta dabuntur aquis:

  Atque aliquis dicet “nostri lege culta magistri

  Carmina, quis partes instruit ille duas:

  Deve tribus libris, titulus quos signat Amorum,

  Elige, quod docili molliter ore legas:

  345

  Vel tibi composita cantetur Epistola voce:

  Ignotum hoc aliis ille novavit opus.”

  O ita, Phoebe, velis! ita vos, pia numina vatum,

  Insignis cornu Bacche, novemque deae!

  [ENGLISH: Yes, you’ve guessed…]

  Quis dubitet, quin scire velim saltare puellam,

  350

  Ut moveat posito brachia iussa mero?

  Artifices lateris, scenae spectacula, amantur:

  Tantum mobilitas illa decoris habet.

  Parva monere pudet, talorum dicere iactus

  Ut sciat, et vires, tessera missa, tuas:

  355

  Et modo tres iactet numeros, modo cogitet, apte

  Quam subeat partem callida, quamque vocet.

  Cautaque non stulte latronum proelia ludat,

  Unus cum gemino calculus hoste perit,

  Bellatorque sua prensus sine compare bellat,

  360

  Aemulus et coeptum saepe recurrit iter.

  Reticuloque pilae leves fundantur aperto,

  Nec, nisi quam tolles, ulla movenda pila est.

  Est genus, in totidem tenui ratione redactum

  Scriptula, quot menses lubricus annus habet:

  365

  Parva tabella capit ternos utrimque lapillos,

  In qua vicisse est continuasse suos.

  Mille facesse iocos; turpe est nescire puellam

  Ludere: ludendo saepe paratur amor.

  Sed minimus labor est sapienter iactibus uti:

  370

  Maius opus mores composuisse suos.

  Tum sumus incauti, studioque aperimur in ipso,

  Nudaque per lusus pectora nostra patent:

  Ira subit, deforme malum, lucrique cupido,

  Iurgiaque et rixae sollicitusque dolor:

  375

  Crimina dicuntur, resonat clamoribus aether,

  Invocat iratos et sibi quisque deos:

  Nulla fides, tabulaeque novae per vota petuntur;

  Et lacrimis vidi saepe madere genas.

  Iuppiter a vobis tam turpia crimina pellat,

  380

  In quibus est ulli cura placere viro.

  [ENGLISH: These are the…]

  Hos ignava iocos tribuit natura puellis;

  Materia ludunt uberiore viri.

  Sunt illis celeresque pilae iaculumque trochique

  Armaque et in gyros ire coactus equus.

  385

  Nec vos Campus habet, nec vos gelidissima Virgo,

  Nec Tuscus placida devehit amnis aqua.

  At licet et prodest Pompeias ire per umbras,

  Virginis aetheriis cum caput ardet equis;

  Visite laurigero sacrata Palatia Phoebo:

  390

  Ille Paraetonicas mersit in alta rates;

  Quaeque soror coniunxque ducis monimenta pararunt,

  Navalique gener cinctus honore caput;

  Visite turicremas vaccae Memphitidos aras,

  Visite conspicuis terna theatra locis;

  395

  Spectentur tepido maculosae sanguine harenae,

  Metaque ferventi circueunda rota.

  Quod latet, ignotum est: ignoti nulla cupido:

  Fructus abest, facies cum bona teste caret.

  Tu licet et Thamyram superes et Amoebea cantu,

  400

  Non erit ignotae gratia magna lyrae.

  Si Venerem Cous nusquam posuisset Apelles,

  Mersa sub aequoreis illa lateret aquis.

  Quid petitur sacris, nisi tantum fama, poetis?

  Hoc votum nostri summa laboris habet.

  405

  Cura deum fuerant olim regumque poetae:

  Praemiaque antiqui magna tulere chori.

  Sanctaque maiestas et erat venerabile nomen

  Vatibus, et largae saepe dabantur opes.

  Ennius emeruit, Calabris in montibus ortus,

  410

  Contiguus poni, Scipio magne, tibi.

  Nunc ederae sine honore iacent, operataque doctis

  Cura vigil Musis nomen inertis habet.

  Sed famae vigilare iuvat: quis nosset Homerum,

  Ilias aeternum si latuisset opus?

  415

  Quis Danaën nosset, si semper clusa fuisset,

  Inque sua turri perlatuisset anus?

  Utilis est vobis, formosae, turba, puellae.

  Saepe vagos ultra limina ferte pedes.

  Ad multas lupa tendit oves, praedetur ut unam,

  420

  Et Iovis in multas devolat ales aves.

  Se quoque det populo mulier speciosa videndam:

  Quem trahat, e multis forsitan unus erit.

  Omnibus illa locis maneat studiosa placendi,

  Et curam tota mente decoris agat.

  425

  Casus ubique valet; semper tibi pendeat hamus:

  Quo minime credas gurgite, piscis erit.

  Saepe canes frustra nemorosis montibus errant,

  Inque plagam nullo cervus agente venit.

  Quid minus Andromedae fuerat sperare revinctae,

  430

  Quam lacrimas ulli posse placere suas?

  Funere saepe viri vir quaeritur; ire solutis

  Crinibus et fletus non tenuisse decet.

  [ENGLISH: But steer clear…]

  Sed vitate viros cultum formamque professos,

  Quique suas ponunt in statione comas.

  435

  Quae vobis dicunt, dixerunt mille puellis:

  Errat et in nulla sede moratur amor.

  Femina quid faciat, cum sit vir levior ipsa,

  Forsitan et plures possit habere viros?

  Vix mihi credetis, sed credite: Troia maneret,

  440

  Praeceptis Priamo si foret usa satae.

  Sunt qui mendaci specie grassentur amoris,

  Perque aditus talis lucra pudenda petant.

  Nec coma vos fallat liquido nitidissima nardo,

  Nec brevis in rugas lingula pressa suas:

  445

  Nec toga decipiat filo tenuissima, nec si

  Anulus in digitis alter et alter erit.

  Forsitan ex horum numero cultissimus ille
r />   Fur sit, et uratur vestis amore tuae.

  “Redde meum!” clamant spoliatae saepe puellae,

  450

  “Redde meum!” toto voce boante foro.

  Has, Venus, e templis multo radiantibus auro

  Lenta vides lites Appiadesque tuae.

  Sunt quoque non dubia quaedam mala nomina fama:

  Deceptae multi crimen amantis habent.

  455

  Discite ab alterius vestras timuisse querellis;

  Ianua fallaci ne sit aperta viro.

  Parcite, Cecropides, iuranti credere Theseo:

  Quos faciet testes, fecit et ante, deos.

  Et tibi, Demophoon, Theseï criminis heres,

  460

  Phyllide decepta nulla relicta fides.

  Si bene promittent, totidem promittite verbis:

  Si dederint, et vos gaudia pacta date.

  Illa potest vigiles flammas extinguere Vestae,

  Et rapere e templis, Inachi, sacra tuis,

  465

  Et dare mixta viro tritis aconita cicutis,

  Accepto venerem munere siqua negat.

  Fert animus propius consistere: supprime habenas,

  Musa, nec admissis excutiare rotis.

  Verba vadum temptent abiegnis scripta tabellis:

  470

  Accipiat missas apta ministra notas.

  Inspice: quodque leges, ex ipsis collige verbis,

  Fingat, an ex animo sollicitusque roget.

  Postque brevem rescribe moram: mora semper amantes

  Incitat, exiguum si modo tempus habet.

  475

  Sed neque te facilem iuveni promitte roganti,

  Nec tamen e duro quod petit ille nega.

  Fac timeat speretque simul, quotiensque remittes,

  Spesque magis veniat certa minorque metus.

  Munda, sed e medio consuetaque verba, puellae,

  480

  Scribite: sermonis publica forma placet;

  A! quotiens dubius scriptis exarsit amator,

  Et nocuit formae barbara lingua bonae!

  Sed quoniam, quamvis vittae careatis honore,

  Est vobis vestros fallere cura viros,

  485

  Ancillae puerique manu perarate tabellas,

  486

  Pignora nec iuveni credite vestra novo.

  489

  Perfidus ille quidem, qui talia pignora servat,

  490

  Sed tamen Aetnaei fulminis instar habent.

  487

  Vidi ego pallentes isto terrore puellas

  488

  Servitium miseras tempus in omne pati.

  491

  Iudice me fraus est concessa repellere fraudem,

  Armaque in armatos sumere iura sinunt.

  Ducere consuescat multas manus una figuras,

  (A! pereant, per quos ista monenda mihi)

  495

  Nec nisi deletis tutum rescribere ceris,

  Ne teneat geminas una tabella manus.

  Femina dicatur scribenti semper amator:

  Illa sit in vestris, qui fuit ille, notis.

  [ENGLISH: Now if I…]

  Si licet a parvis animum ad maiora referre,

  500

  Plenaque curvato pandere vela sinu,

  Pertinet ad faciem rabidos compescere mores:

  Candida pax homines, trux decet ira feras.

  Ora tument ira: nigrescunt sanguine venae:

  Lumina Gorgoneo saevius igne micant.

  505

  “I procul hinc,” dixit “non es mihi, tibia, tanti,”

  Ut vidit vultus Pallas in amne suos.

  Vos quoque si media speculum spectetis in ira,

  Cognoscat faciem vix satis ulla suam.

  Nec minus in vultu damnosa superbia vestro:

  510

  Comibus est oculis alliciendus amor.

  Odimus inmodicos (experto credite) fastus:

  Saepe tacens odii semina vultus habet.

  Spectantem specta, ridenti mollia ride:

  Innuet, acceptas tu quoque redde notas.

  515

  Sic ubi prolusit, rudibus puer ille relictis

  Spicula de pharetra promit acuta sua.

  Odimus et maestas: Tecmessam diligat Aiax;

  Nos hilarem populum femina laeta capit.

  Numquam ego te, Andromache, nec te, Tecmessa, rogarem,

  520

  Ut mea de vobis altera amica foret.

  Credere vix videor, cum cogar credere partu,

  Vos ego cum vestris concubuisse viris.

  Scilicet Aiaci mulier maestissima dixit

  “Lux mea” quaeque solent verba iuvare viros?

  525

  Quis vetat a magnis ad res exempla minores

  Sumere, nec nomen pertimuisse ducis?

  Dux bonus huic centum commisit vite regendos,

  Huic equites, illi signa tuenda dedit:

  Vos quoque, de nobis quem quisque erit aptus ad usum,

  530

  Inspicite, et certo ponite quemque loco.

  Munera det dives: ius qui profitebitur, adsit:

  Facundus causam saepe clientis agat:

  Carmina qui facimus, mittamus carmina tantum:

  Hic chorus ante alios aptus amare sumus.

  535

  Nos facimus placitae late praeconia formae:

  Nomen habet Nemesis, Cynthia nomen habet:

  Vesper et Eoae novere Lycorida terrae:

  Et multi, quae sit nostra Corinna, rogant.

  Adde, quod insidiae sacris a vatibus absunt,

  540

  Et facit ad mores ars quoque nostra suos.

  Nec nos ambitio, nec amor nos tangit habendi:

  Contempto colitur lectus et umbra foro.

  Sed facile haeremus, validoque perurimur aestu,

  Et nimium certa scimus amare fide.

  545

  Scilicet ingenium placida mollitur ab arte,

  Et studio mores convenienter eunt.

  Vatibus Aoniis faciles estote, puellae:

  Numen inest illis, Pieridesque favent.

  Est deus in nobis, et sunt commercia caeli:

  550

  Sedibus aetheriis spiritus ille venit.

  A doctis pretium scelus est sperare poetis;

  Me miserum! scelus hoc nulla puella timet.

  Dissimulate tamen, nec prima fronte rapaces

  Este: novus viso casse resistet amans.

  555

  Sed neque vector equum, qui nuper sensit habenas,

  Comparibus frenis artificemque reget,

  Nec stabiles animos annis viridemque iuventam

  Ut capias, idem limes agendus erit.

  Hic rudis et castris nunc primum notus Amoris,

  560

  Qui tetigit thalamos praeda novella tuos,

  Te solam norit, tibi semper inhaereat uni:

  Cingenda est altis saepibus ista seges.

  Effuge rivalem: vinces, dum sola tenebis;

  Non bene cum sociis regna Venusque manent.

  565

  Ille vetus miles sensim et sapienter amabit,

  Multaque tironi non patienda feret:

  Nec franget postes, nec saevis ignibus uret,

  Nec dominae teneras adpetet ungue genas,

  Nec scindet tunicasve suas tunicasve puellae,

  570

  Nec raptus flendi causa capillus erit.

  Ista decent pueros aetate et amore calentes;

  Hic fera composita vulnera mente feret.

  Ignibus heu lentis uretur, ut umida faena,

  Ut modo montanis silva recisa iugis.

  575

  Certior hic amor est: brevis et fecundior ille;

  Quae fugiunt, celeri carpite poma manu.

  [ENGLISH: I’ve unbolted the…]

  Omnia tradantur: portas reseravimus hosti;

  Et sit in infida proditione fides.

  Quod datur ex facili, longum male nutrit amorem:

  580

  Miscenda est laetis rara repulsa iocis.

&n
bsp; Ante fores iaceat, “crudelis ianua!” dicat,

  Multaque summisse, multa minanter agat.

  Dulcia non ferimus: suco renovemur amaro;

  Saepe perit ventis obruta cumba suis;

  585

  Hoc est, uxores quod non patiatur amari:

  Conveniunt illas, cum voluere, viri;

  Adde forem, et duro dicat tibi ianitor ore

  “Non potes,” exclusum te quoque tanget amor.

  Ponite iam gladios hebetes: pugnetur acutis;

  590

  Nec dubito, telis quin petar ipse meis.

  Dum cadit in laqueos captus quoque nuper amator,

  Solum se thalamos speret habere tuos.

  Postmodo rivalem partitaque foedera lecti

  Sentiat: has artes tolle, senescet amor.

  595

  Tum bene fortis equus reserato carcere currit,

  Cum quos praetereat quosque sequatur habet.

  Quamlibet extinctos iniuria suscitat ignes:

  En, ego (confiteor!) non nisi laesus amo.

  Causa tamen nimium non sit manifesta doloris,

  600

  Pluraque sollicitus, quam sciet, esse putet.

  Incitat et ficti tristis custodia servi,

  Et nimium duri cura molesta viri.

  Quae venit ex tuto, minus est accepta voluptas:

  Ut sis liberior Thaide, finge metus.

  605

  Cum melius foribus possis, admitte fenestra,

  Inque tuo vultu signa timentis habe.

  Callida prosiliat dicatque ancilla “perimus!”

  Tu iuvenem trepidum quolibet abde loco.

  Admiscenda tamen venus est secura timori,

  610

  Ne tanti noctes non putet esse tuas.

  [ENGLISH: I had half…]

  Qua vafer eludi possit ratione maritus,

  Quaque vigil custos, praeteriturus eram.

  Nupta virum timeat: rata sit custodia nuptae;

  Hoc decet, hoc leges iusque pudorque iubent.

  615

  Te quoque servari, modo quam vindicta redemit,

  Quis ferat? Ut fallas, ad mea sacra veni!

  Tot licet observent (adsit modo certa voluntas),

  Quot fuerant Argo lumina, verba dabis.

  Scilicet obstabit custos, ne scribere possis,

  620

  Sumendae detur cum tibi tempus aquae?

  Conscia cum possit scriptas portare tabellas,

  Quas tegat in tepido fascia lata sinu?

  Cum possit sura chartas celare ligatas,

  Et vincto blandas sub pede ferre notas?

  625

  Caverit haec custos, pro charta conscia tergum

  Praebeat, inque suo corpore verba ferat.

  Tuta quoque est fallitque oculos e lacte recenti

  Littera: carbonis pulvere tange, leges.

  Fallet et umiduli quae fiet acumine lini,

  630

  Ut ferat occultas pura tabella notas.

  Adfuit Acrisio servandae cura puellae:

  Hunc tamen illa suo crimine fecit avum.

  Quid faciat custos, cum sint tot in urbe theatra,