Delphi Complete Works of Petronius

by Petronius

  Quid factum est, quod tu proiectis, Iuppiter,armis

  inter caelicolas fabula muta taces?

  Nunc erat a torva submittere cornua fronte,

  nunc pluma canos dissimulare tuos.

  Haec vera est Danae. Tempta modo tangere corpus,

  iam tua flammifero membra calore fluent.

  [CXXVII] Delectata illa risit tam blandum, ut videretur mihi plenum os extra nubem luna proferre. Mox digitis gubernantibus vocem: “Si non fastidis, inquit, feminam ornatam et hoc primum anno virum expertam, concilio tibi, o iuvenis, sororem. Habes tu quidem et fratrem — neque enim me piguit inquirere — sed quid prohibet et sororem adoptare? Eoden gradu venio. Tu tantum dignare et meum osculum, cum libuerit, agnoscere. — Immo, inquam, ego per formam tuam te rogo, ne fastidias hominem peregrinum inter cultores admittere. Invenies religiosum, si te adorari permiseris. Ac ne me iudices ad hoc templum Amoris gratis accedere, dono tibi fratrem meum. — Quid? tu, inquit illa, donas mihi eum, sine quo non potes vivere, ex cuius osculo pendes, quem sic tu amas, quemadmodum ego te volo?” Haec ipsa cum diceret, tanta gratia conciliabat vocem loquentis, tam dulcis sonus pertemptatum mulcebat aera, ut putares inter auras canere Sirenum concordiam. Itaque miranti, et toto mihi caelo clarius nescio quid relucente, libuit deae nomen quaerere. “Ita, inquit, non dixit tibi ancilla mea Circen me vocari? Non sum quidem Solis progenies, nec mea mater, dum placet, labentis mundi cursum detinuit. Habebo tamen quod caelo imputem, si nos fata coniunxerint. Immo iam nescio quid tacitis cogitationibus deus agit. Nec sine causa Polyaenon Circe amat: semper inter haec nomina magna fax surgit. Sume ergo amplexum, si placet. Neque est quod curiosum aliquem extimescas: longe ab hoc loco frater est.” Dixit haec Circe, implicitumque me brachiis mollioribus pluma deduxit in terram vario gramine indutam.

  Idaeo quales fudit de vertice flores

  Terra parens, cum se concesso iunxit amori

  Iuppiter et toto concepit pectore flammas:

  emicuere rosae violaeque et molle cyperon,

  albaque de viridi riserunt lilia prato:

  talis humus Venerem molles clamavit in herbas

  candidiorque dies secreto favit amori.

  In hoc gramine pariter compositi mille osculis lusimus quaerentes voluptatem robustam. <. . .>

  [CXXVIIII] CIRCE AD POLYAENVM: “Quid est? inquit; numquid te osculum meum offendit? Numquid spiritus ieiunio marcet? Numquid alarum negligens sudor? Puto, si haec non sunt, numquid Gitona times?” Perfusus ego rubore manifesto etiam si quid habueram virium, perdidi, totoque corpore velut laxato:

  “Quaeso, inquam, regina, noli suggillare miserias. Veneficio contactus sum”. <. . .>

  CIRCE: “Dic, Chrysis, sed verum: numquid indecens sum? Numquid incompta? numquid ab aliquo naturali vitio formam meam excaeco? Noli decipere dominam tuam. Nescio quid peccavimus.” Rapuit deinde tacenti speculum, et postquam omnes vultus temptavit, quos solet inter amantes risus fingere, excussit vexatam solo vestem raptimque aedem Veneris intravit. Ego contra damnatus et quasi quodam visu in horrorem perductus interrogare animum meum coepi, an vera voluptate fraudatus essem.

  Nocte soporifera veluti cum somnia ludunt

  errantes oculos effossaque protulit aurum

  in lucem tellus: versat manus improba furtum

  thesaurosque rapit, sudor quoque perluit ora

  et mentem timor altus habet, ne forte gravatum

  excutiat gremium secreti conscius auri:

  mox ubi fugerunt elusam gaudia mentem

  veraque forma redit, animus, quod perdidit, optat

  atque in praeterita se totus imagine versat. <. . .>

  GITON AD ENCOLPION: “Itaque hoc nomine tibi gratias ago, quod me Socratica fide diligis. Non tam intactus Alcibiades in praeceptoris sui lecto iacuit”.

  [CXXIX] ENCOLPIVS AD GITONEM: “Crede mihi, frater, non intellego me virum esse, non sentio. Funerata est illa pars corporis, qua quondam Achilles eram”. <. . .>

  Veritus puer ne in secreto deprehensus daret sermonibus locum, proripuit se et in partem aedium interiorem fugit. <. . .>

  Cubiculum autem meum Chrysis intravit, codicillosque mihi dominae suae reddidit, in quibus haec erant scripta: “CIRCE POLYAENO SALVTEM. Si libidinosa essem, quererer decepta; nunc etiam languori tuo gratias ago. In umbra voluptatis diutius lusi. Quid tamen agas quaero, et an tuis pedibus perveneris domum; negant enim medici sine nervis homines ambulare posse. Narrabo tibi, adulescens, paralysin cave. Nunquam ego aegrum tam magno periculo vidi; medius iam peristi. Quod si idem frigus genua manusque temptaverit tuas, licet ad tubicines mittas. Quid ergo est? Etiam si gravem iniuriam accepi, homini tamen misero non invideo medicinam. Si vis sanus esse, Gitonem roga. Recipies, inquam, nervos tuos, si triduo sine fratre dormieris. Nam quod ad me attinet, non timeo ne quis inveniatur cui minus placeam. Nec speculum mihi nec fama mentitur. Vale, si potes.” Vt intellexit Chrysis perlegisse me totum convicium: “Solent, inquit, haec fieri, et praecipue in hac civitate, in qua mulieres etiam lunam deducunt. <. . .> Itaque huius quoque rei cura agetur. Rescribe modo blandius dominae, animumque eius candida humanitate restitue. Verum enim fatendum: ex qua hora iniuriam accepit, apud se non est”. Libenter quidem parui ancillae, verbaque codicillis talia imposui:

  [CXXX] “POLYAENOS CIRCAE SALVTEM. Fateor me, domina, saepe peccasse; nam et homo sum et adhuc iuvenis. Numquam tamen ante hunc diem usque ad mortem deliqui. Habes confitentem reum: quicquid iusseris, merui. Proditionem feci, hominem occidi, templum violavi: in haec facinora quaere supplicium. Sive occidere placet, ferro meo venio; sive verberibus contenta es, curro nudus ad dominam. Illud unum memento, non me sed instrumenta peccasse. Paratus miles arma non habui. Quis hoc turbaverit nescio. Forsitan animus antecessit corporis moram, forsitan dum omnia concupisco, voluptatem tempore consumpsi. Non invenio quod feci. Paralysin tamen cavere iubes: tanquam iam maior fieri possit, quae abstulit mihi per quod etiam te habere potui. Summa tamen excusationis meae haec est: placebo tibi, si me culpam emendare permiseris.” Dimissa cum eiusmodi pollicitatione Chryside curavi diligentius noxiosissimum corpus, balneoque praeterito modica unctione usus, mox cibis validioribus pastus, id est bulbis cochlearumque sine iure cervicibus, hausi parcius merum. Hinc ante somnum levissima ambulatione compositus sine Gitone cubiculum intravi. Tanta erat placandi cura, ut timerem ne latus meum frater convelleret.

  [CXXXI] Postero die, cum sine offensa corporis animique consurrexissem, in eundem platanona descendi, etiam si locum inauspicatum timebam, coepique inter arbores ducem itineris expectare Chrysidem. Nec diu spatiatus consederam, ubi hesterno die fueram, cum illa intervenit comitem aniculam trahens. Atque ut me consalutavit: “Quid est, inquit, fastose, ecquid bonam mentem habere coepisti?” Illa de sinu licium prolulit varii coloris filis intortum, cervicemque vinxit meam. Mox turbatum sputo pulverem medio sustulit digito, frontemque repugnantis signavit. <. . .>

  Hoc peracto carmine ter me iussit expuere terque lapillos conicere in sinum, quos ipsa praecantatos purpura involuerat, admotisque manibus temptare coepit inguinum vires. Dicto citius nervi paruerunt imperio, manusque aniculae ingenti motu repleverunt. At illa gaudio exultans: “Vides, inquit, Chrysis mea, vides, quod aliis leporem excitavi?”

  Mobilis aestivas platanus diffuderat umbras

  et bacis redimita Daphne tremulaeque cupressus

  et circum tonsae trepidanti vertice pinus.

  Has inter ludebat aquis errantibus amnis

  spumeus, et querulo vexabat rore lapillos.

  Dignus amore locus: testis silvestris aedon

  atque urbana Procne, quae circum gramina fusae

  et molles violas cantu sua rura colebant.

  <. . .> Premebat illa resoluta marmoreis cervicibus aureum torum myrtoque florenti quietum verberabat. Itaque ut me vidit, paululum erubuit, hesternae scilicet iniuriae memor; deinde ut remotis omnibus secundum invitantem consedi, ramum super oculos meos posuit et quasi pariete interiecto audacior facta: “Quid est, inquit, paralytice? Ecquid hodie totus venisti? — Rogas, inquam ego, potius quam temptas?” Totoque corpore in amplexum e
ius immissus non praecantatis usque ad satietatem osculis fruor. <. . .>

  [CXXXII] [ENCOLPIVS DE ENDYMIONE PVERO: Ipsa corporis pulchritudine me ad se vocante trahebat ad venerem. Iam pluribus osculis labra crepitabant, iam implicitae manus omne genus amoris invenerant, iam alligata mutuo ambitu corpora animarum quoque mixturam fecerant.]

  Manifestis matrona contumeliis verberata tandem ad ultionem decurrit, vocatque cubicularios et me iubet cato rigari. Nec contenta mulier tam gravi iniuria mea, convocat omnes quasillarias familiaeque sordidissimam partem, ac me conspui iubet. Oppono ego manus oculis meis, nullisque effusis precibus, quia sciebam quid meruissem, verberibus sputisque extra ianuam eiectus sum. Eicitur et Proselenos, Chrysis vapulat, totaque familia tristis inter se mussat, quaeritque quis dominae hilaritatem confuderit. <. . .> Itaque pensatis vicibus animosior, verberum notas arte contexi, ne aut Eumolpus contumelia mea hilarior fieret aut tristior Giton. Quod solum igitur salvo pudore poterat contingere, languorem simulavi, conditusque lectulo totum ignem furoris in eam converti, quae mihi omnium malorum causa fuerat:

  Ter corripui terribilem manu bipennem,

  ter languidior coliculi repente thyrso

  ferrum timui, quod trepido male dabat usum.

  Nec iam poteram, quod modo conficere libebat;

  namque illa metu frigidior rigente bruma

  confugerat in viscera mille operta rugis.

  Ita non potui supplicio caput aperire,

  sed furciferae mortifero timore lusus

  ad verba, magis quae poterant nocere, fugi.

  Erectus igitur in cubitum hac fere oratione contumacem vexavi: “Quid dicis, inquam, omnium hominum deorumque pudor? Nam ne nominare quidem te inter res serias fas est. Hoc de te merui, ut me in caelo positum ad inferos traheres? ut traduceres annos primo florentes vigore, senectaeque ultimae mihi lassitudinem imponere? Rogo te, mihi apodixin defunctoriam redde.” Haec ut iratus effudi, Illa solo fixos oculos aversa tenebat, nec magis incepto vultum sermone movetur quam lentae salices lassove papavera collo. Nec minus ego tam foeda obiurgatione finita paenitentiam agere sermonis mei coepi secretoque rubore perfundi, quod oblitus verecundiae meae cum ea parte corporis verba contulerim, quam ne ad cognitionem quidem admittere severioris notae homines solerent. Mox perfricata diutius fronte: “Quid autem ego, inquam, mali feci, si dolorem meum naturali convicio exoneravi? Aut quid est quod in corpore humano ventri male dicere solemus aut gulae capitique etiam, cum saepius dolet? Quid? Non et Vlixes cum corde litigat suo, et quidam tragici oculos suos tanquam audientes castigant? Podagrici pedibus suis male dicunt, chiragrici manibus, lippi oculis, et qui offenderunt saepe digitos, quicquid doloris habent, in pedes deferunt:

  Quid me constricta spectatis fronte Catone,

  damnatisque novae simplicitatis opus?

  Sermonis puri non tristis gratia ridet,

  quodque facit populus, candida lingua refert.

  Nam quis concubitus, Veneris quis gaudia nescit?

  Quia vetat in tepido membra calere toro?

  Ipse pater veri doctus Epicurus in arte

  iussit, et hoc vitam dixit habere telos.

  Nihil est hominum inepta persuasione falsius nec ficta severitate ineptius”.

  [CXXXIII] Hac declamatione finita Gitona voco et: “Narra mihi, inquam, frater, sed tua fide: ea nocte, qua te mihi Ascyltos subduxit, usque in iniuriam vigilavit, an contentus fuit vidua pudicaque nocte?” Tetigit puer oculos suos, conceptissimisque iuravit verbis sibi ab Ascylto nullam vim factam.

  <. . .> positoque in limine genu sic deprecatus sum numen aversum:

  Nympharum Bacchique comes, quem pulcra Dione

  divitibus silvis numen dedit, inclita paret

  cui Lesbos viridisque Thasos, quem Lydus adorat

  septifluus, templumque tuis imponit Hypaepis:

  huc aedes et Bacchi tutor Dryadumque voluptas,

  et timidas admitte preces. Non sanguine tristi

  perfusus venio, non templis impius hostis

  admovi dextram, sed inops et rebus egenis

  attritus facinus non toto corpore feci.

  Quisquis peccat inops, minor est reus. Hac prece, quaeso,

  exonera mentem culpaeque ignosce minori,

  et quandoque mihi fortunae arriserit hora,

  non sine honore tuum patiar decus. Ibit ad aras,

  Sancte, tuas hircus, pecoris pater; ibit ad aras

  corniger et querulae fetus suis, hostia lactens.

  Spumabit pateris hornus liquor, et ter ovantem

  circa delubrum gressum feret ebria pubes.”

  Dum haec ago curaque sollerti deposito meo caveo, intravit delubrum anus laceratis crinibus nigraque veste deformis, extraque vestibulum me iniecta manu duxit. <. . .>

  [CXXXIV] PROSELENOS ANVS AD ENCOLPIVM: “Quae striges comederunt nervos tuos, aut quod purgamentum nocte calcasti trivio aut cadaver? Nec a puero quidem te vindicasti, sed mollis, debilis, lassus, tanquam caballus in clivo et operam et sudorem perdidisti. Nec contentus ipse peccare, mihi deos iratos excitasti”.

  Ac me iterum in cellam sacerdotis nihil recusantem perduxit impulitque super lectum, et harundinem ab ostio rapuit iterumque nihil respondentem mulcavit. Ac nisi primo ictu harundo quassata impetum verberantis minuisset, forsitan etiam brachia mea caputque fregisset. Ingemui ego utique propter mascarpionem, lacrimisque ubertim manantibus obscuratum dextra caput super pulvinum inclinavi. Nec minus illa fletu confusa altera parte lectuli sedit aetatisque longae moram tremulis vocibus coepit accusare, donec intervenit sacerdos: “Quid vos, inquit, in cellam meam tanquam ante recens bustum venistis? Vtique die feriarum, quo etiam lugentes rident.” PROSELENOS AD OENOTHEAN SACERDOTEM PRIAPI: “O, inquit, Oenothea, hunc adulescentem quem vides, malo astro natus est; nam neque puero neque puellae bona sua vendere potest. Nunquam tu hominem tam infelicem vidisti: lorum in aqua, non inguina habet. Ad summam, qualem putas esse, qui de Circes toro sine voluptate surrexit?” His auditis Oenothea inter utrumque consedit, motoque diutius capite: “Istum, inquit, morbum sola sum quae emendare scio. Et ne putetis perplexe agere, rogo ut adulescentulus tuus mecum nocte dormiat, nisi illud tam rigidum reddidero quam cornu:

  Quicquid in orbe vides, paret mihi. Florida tellus,

  cum volo, spissatis arescit languida sucis,

  cum volo, fundit opes, scopulique atque horrida saxa

  Niliacas iaculantur aquas. Mihi pontus inertes

  submittit fluctus, zephyrique tacentia ponunt

  ante meos sua flabra pedes. Mihi flumina parent

  Hyrcanaeque tigres et iussi stare dracones.

  Quid leviora loquor? Lunae descendit imago

  carminibus deducta meis, trepidusque furentes

  flectere Phoebus equos revoluto cogitur orbe.

  Tantum dicta valent. Taurorum flamma quiescit

  virgineis extincta sacris, Phoebeia Circe

  carminibus magicis socios mutavit Vlixis,

  Proteus esse solet quicquid libet. Hic ego callens

  artibus Idaeos frutices in gurgite sistam,

  et rursus fluvios in summo vertice ponam.”

  [CXXXV] lnhorrui ego tam fabulosa pollicitatione conterritus, anumque inspicere diligentius coepi.

  “Ergo, exclamat Oenothea, imperio parete!” detersisque curiose manibus inclinavit se in lectulum ac me semel iterumque basiavit. <. . .>

  Oenothea mensam veterem posuit in medio altari, quam vivis implevit carbonibus, et camellam etiam vetustate ruptam pice temperata refecit. Tum clavum, qui detrahentem secutus cum camella lignea fuerat, fumoso parieti reddidit. Mox incincta quadrato pallio cucumam ingentem foco apposuit, simulque pannum de carnario detulit furca, in quo faba erat ad usum reposita et sincipitis vetustissima particula mille plagis dolata. Vt soluit ergo licio pannum, partem leguminis super mensam effudit iussitque me diligenter purgare. Servio ego imperio, granaque sordidissimis putaminibus vestita curiosa manu segrego. At illa inertiam meam accusans improba tollit, dentibusque folliculos pariter spoliat, atque in terram veluti muscarum imagines despuit.

  Mirabar equidem paupertatis
ingenium singularumque rerum quasdam artes:

  Non Indum fulgebat ebur, quod inhaeserat auro,

  nec iam calcato radiabat marmore terra

  muneribus delusa suis, sed crate saligna

  impositum Cereris vacuae nemus et nova terrae

  pocula, quae facili vilis rota finxerat actu.

  Hinc molli stillae lacus et de caudice lento

  vimineae lances maculataque testa Lyaeo.

  At paries circa palea satiatus inani

  fortuitoque luto clavos numerabat agrestis,

  et viridi iunco gracilis pendebat harundo.

  Praeterea quae fumoso suspensa tigillo

  conservabat opes humilis casa, mitia sorba

  inter odoratas pendebat texta coronas

  et thymbrae veteres et passis uva racemis:

  qualis in Actaea quondam fuit hospita terra,

  digna sacris Hecales, quam Musa loquentibus annis

  Baccineas veteres mirando tradidit aevo.

  [CXXXVI] Dum illa carnis etiam paululum delibat et dum coaequale natalium suorum sinciput in carnarium furca reponit, fracta est putris sella, quae staturae altitudinem adiecerat, anumque pondere suo deiectam super foculum mittit. Frangitur ergo cervix cucumulae ignemque modo convalescentem restinguit. Vexat cubitum ipsa stipite ardenti faciemque totam excitato cinere pertundit. Consurrexi equidem turbatus anumque non sine meo risu erexi; statimque, ne res aliqua sacrificium moraretur, ad reficiendum ignem in viciniam cucurrit. Itaque ad casae ostiolum processi cum ecce tres anseres sacri qui, ut puto, medio die solebant ab anu diaria exigere, impetum in me faciunt foedoque ac veluti rabioso stridore circumsistunt trepidantem. Atque alius tunicam meam lacerat, alius vincula calcumentorum resoluit ac trahit; unus etiam, dux ac magister saevitiae, non dubitavit crus meum serrato vexare morsu. Oblitus itaque nugarum, pedem mensulae extorsi coepique pugnacissimum animal armata elidere manu. Nec satiatus defunctorio ictu, morte me anseris vindicavi: