thelyphonon herba ab aliis scorpion vocatur propter similitudinem radicis. cuius tactu moriuntur scorpiones; itaque contra eorum ictus bibitur. scorpionem mortuum si quis helleboro candido linat, revivescere aiunt. thelyphonon omnem quadripedem necat inposita verendis radice, folio quidem intra eundem diem. quod est simile cyclamino, ipsa geniculata. nascitur in opacis. - scorpionibus adversatur et vettonicae sucus ac plantaginis.
sunt et ranis venena, rubetis maxime, vidimusque psyllos in certamen e patinis candefactis admittentes, ociore etiam quam aspidum pernicie. auxiliatur phrynion in vino pota. aliqui neurada appellant, alii poterion, floribus parvis, radicibus multis, nervosis, bene olentibus. item alcima, quam alii damasonion, alii lyron appellant. folia erant plantaginis, nisi angustiora essent et magis laciniosa convexaque in terram, alias etiam venosa similiter, caule simplici, tenui, cubitali, capite thyrsi, radicibus densis, tenuibus ut veratri nigri, acribus, odoratis, pinguibus. nascitur in aquosis. alterum genus eiusdem in silvis, nigrius, maioribus foliis. in usu radices utriusque adversus ranas et lepores marinos drachmae pondere in vini potu. lepori marino adversatur et cyclaminos. veneni vim canis quoque rabidi morsus habent, contra quos erit cynorrhodum, de quo diximus; plantago et ad omnes bestiarum morsus pota atque inlita, vettonica ex mero vetere.
peristereos vocatur caule alto, foliato, cacumine in alios caules se spargens, columbis admodum familiaris, unde et nomen. hanc habentes negant latrari a canibus.
proxima ab his malis venena sunt, quae sibimet ipsi homines excogitant. contra haec omnia magicasque artes erit primum illud homericum moly, dein mithridatia ac scordotis. et centaurium potu omnia mala medicamenta exigit per alvum, vettonicae semen in mulso aut passo vel farina drachma in vini veteris cyathis iiii; vomere cogendi atque iterum bibere. iis, qui cotidie gustent eam, nulla nocitura mala medicamenta tradunt. poto veneno aristolochia subvenit eadem mensura qua contra serpentes, quinquefolii sucus, agaricum, postquam vomuerint, denarii pondere ex aquae mulsae cyathis iii.
antirrinum vocatur sive anarrinon lychnis agria, simile lino, radice nulla, flore hyacinthi, semine vituli narium. et hoc perunctos venustiores fieri nec ullo malo medicamento laedi posse vel si quis in bracchiali habeat, arbitrantur magi. similiter ea, quam eupliam vocant, traduntque ea perunctos commendatioris esse famae. artemisiam quoque secum habentibus negant nocere mala medicamenta aut bestiam ullam, ne solem quidem; bibitur et haec ex vino. - adversus opium alcima privatim potens traditur, pota ut adversus ranas.
pericarpum bulbi genus est. duae eius species: cortice rubro, alterum nigro, papaveri simile, sed vis maior quam priori, utrique autem in excalfaciendo. ideo contra cicutam datur, contra quam et tus et panaces, chironium praecipue; hoc et contra fungos.
verum et generatim membratimque singulis corporum morbis remedia subtexemus orsi a capite.
alopecias emendat nymphaeae heracliae radix, sive una ... trita inlinantur. polythrix distat a callitriche, quod iuncos albos habet et folia plura maioraque, frutice quoque maior est. defluentem capillum confirmant et densant. item lingulaca, circa fontes nascens, cuius radix admixta combusta teritur cum adipe suis nigrae; id quoque excipitur, ut eius suis, quae numquam pepererit; sol deinde plurimum confert inlitae. similis usus est cyclamini radicis. - porriginem veratri radix tollit in oleo decocta vel in aqua. - capitis dolori medetur panacis omnium generum radix in oleo contrita, aristolochia, hiberis adalligata hora vel diutius, si pati possit, comitante balinei usu. medetur et daucum. purgat autem cyclaminos cum melle in nares addita et ulcera capitis sanat inlita. medetur et peristereos.
cacalia sive leontice vocatur, semen margaritis minutis simile, dependens inter folia grandia, in montibus fere. huius grana xv in oleo macerantur, atque ita adverso capillo caput inungitur.
fit et ex callitriche sternumentum. folia sunt lenticulae, caules iunci tenuissimi, radice minima. nascitur opacis et umidis, gustatu fervens.
hysopum in oleo contritum phthiriasi resistit et prurigini in capite. est autem optimum cilicium e tauro monte, dein pamphylium ac zmyrnaeum. stomacho contrarium, purgat cum fico sumptum per inferna, cum melle vomitionibus. putant et serpentium ictibus adversari, tritum cum melle et sale et cumino.
lonchitis non, ut plerique existimaverunt, eadem est quae xiphion aut phasganion, quamquam cuspidi similis semine; habet enim folia porri, rubentia ad radicem et plura quam in caule, capitula personis comicis similia, parvam exserentibus linguam, radicibus praelongis. nascitur in sitientibus, e diverso xiphion et phasganion in umidis. cum primum exit, gladii praebet speciem, caule ii cubitorum, radice ad nucis abellanae figuram fimbriata, quam effodi ante messes oportet, siccari in umbra. superior pars eius cum ture trita, aequo pondere admixto vino, ossa fracta capite extrahit aut quicquid in corpore suppuret vel si calcata sint ossa serpentis; eadem contra venena efficax. - caput in dolore veratro in oleo vel rosaceo decocto tritoque ungui convenit, peucedano ex oleo vel rosaceo et aceto. tepidum hoc prodest et doloribus, qui plerumque ex dimidia parte capitis sentiuntur, et vertigini. perungunt et radice eius sudoris causa eliciendi, quoniam caustica vis ei est.
psyllion alii cynoides, alii crystallion, alii sicelicon, alii cynomyiam appellant, radice tenui, supervacua, sarmentosum, fabae granis in cacuminibus, foliis canino capiti non dissimilibus, semine autem pulici, unde et nomen. hoc in bacis, ipsa herba in vineis invenitur. vis ad refrigerandum et discutiendum ingens. semen in usu. fronti inponitur in dolore et temporibus ex aceto et rosaceo aut posca; ad cetera inlinitur. acetabuli mensura sextarium aquae densat ac contrahit; tunc terere oportet et crassitudinem inlinere cuicumque dolori et collectioni inflammationique. - vulneribus capitis medetur aristolochia, fracta extrahens ossa et in alia quidem parte corporis, sed maxime capite; similiter plistolochia. - thryselinum est non dissimile apio; huius radix commanducata purgat capitis pituitas.
oculorum aciem centaurio maiore putant adiuvari, si addita aqua foveantur, suco vero minoris cum melle culices, nubeculas, obscuritates discuti, cicatrices extenuari, albugines quidem etiam iumentorum sideritide. nam chelidonia supra dictis omnibus mire medetur. panacis radicem cum polenta epiphoris inponunt. hyoscyami semen et bibunt obolo, tantundem meconii adicientes vinumque, ad epiphoras inhibendas. inungunt et gentianae suco, quem collyriis quoque acrioribus pro meconio miscent. facit claritatem et euphorbeum inunctis. instillatur plantaginis sucus lippitudini. caligines aristolochia discutit, hiberis adalligata capiti, quinquefolium. epiphoras et si qua in oculis vitia sunt emendat verbascum. epiphoris inponitur peristereos ex rosaceo vel aceto. ad hypochysis et caliginem cyclamini pastillos diluunt, peucedani sucum ut diximus, ad claritatem et caligines cum meconio et rosaceo. psyllion inlitum fronti epiphoras suspendit.
anagallida aliqui acoron vocant. duo genera eius: mas flore phoeniceo, femina caeruleo, non altiores palmo, frutice tenero, foliis pusillis, rotundis, in terra iacentibus. nascuntur in hortis et aquosis. prior floret caerulea. utriusque sucus oculorum caliginem discutit cum melle et ex ictu cruorem et argema rubens, magis cum attico melle inunctis. pupillas dilatat, et ideo hae inunguntur ante quibus paracentesis fit. iumentorum quoque oculis medentur. sucus caput purgat per nares infusus ita, ut deinde vino colluatur. bibitur et contra angues suci drachma in vino. mirum quod feminam pecora vitant aut, si decepta similitudine - flore enim tantum distant - degustavere, statim eam, quae asyla appellatur, in remedium quaerunt. a nostris felis oculus vocatur. praecipiunt aliqui effossuris ante solis ortum, priusquam quicquam aliud loquantur, salutare eam, sublatam exprimere; ita praecipuas esse vires. de euphorbeae suco satis dictum est. lippitudini, si tumor erit, absinthium cum melle tritum, item cum ... vettonicae farina conveniet.
aegilopas sanat herba eodem nomine, quae in hordeo nascitur, tritici folio, semine contrito cum farina permixta inpositaque vel suco. exprimitur hic e caule foliisque praegnantibus dempta spica et in trimestri farina digeritur in pastillos.
antiqui et mandragora utebantur, postea abdicatus est in hac curatione. epiphoris, quod certum est, medetur et oculorum dolori radix tusa cum rosaceo et vino. nam sucus multis oculorum medicamentis
miscetur. mandragoran alii circaeon vocant. duo eius genera: candidus qui et mas, niger qui femina existimatur, angustioribus quam lactucae foliis, hirsutis et caulibus, radicibus binis ternisve rufulis, intus albis, carnosis tenerisque, paene cubitalibus. ferunt mala abellanarum nucum magnitudine et in iis semen ceu pirorum. hoc albo alii arsena, alii morion, alii hippophlomon vocant. huius folia alba, alterius foliis latiora, ut lapathi sativae. effossuri cavent contrarium ventum et iii circulis ante gladio circumscribunt, postea fodiunt ad occasum spectantes. sucus fit et e malis et caule deciso cacumine et e radice punctis aperta aut decocta. utilis haec vel surculo; concisa quoque in orbiculos servatur in vino. sucus non ubique invenitur, sed, ubi potest, circa vindemias quaeritur. odor gravis ei, ut et radicis et mali, gravior ex albo. mala matura in umbra siccantur. sucus ex iis sole densatur, item radicis tusae vel in vino nigro ad tertias decoctae. folia servantur in muria efficacius; salsus rore tantum sucus pestis est; sic quoque noxiae vires gravedinem adferunt etiam olfactu. quamquam mala in aliquis terris manduntur, nimio tamen odore obmutescunt ignari, potu quidem largiore etiam moriuntur. vis somnifica pro viribus bibentium; media potio cyathi unius. bibitur et contra serpentes et ante sectiones punctionesque, ne sentiantur; ob haec satis est aliquis somnum odore quaesisse. bibitur et pro helleboro ii obolis in mulso - efficacius helleborum - ad vomitiones et ad bilem nigram extrahendam.
cicuta quoque venenum est, publica atheniensium poena invisa, ad multa tamen usus non omittendi. semen habet noxium; caulis autem et viridis estur a plerisque et in patinis. levis hic et geniculatus ut calami, nigricans, altior saepe binis cubitis, in cacuminibus ramosus, folia coriandri teneriora, gravia odoratu, semen aneso crassius, radix concava, nullius usus. semini et foliis refrigeratoria vis; sic et necat: incipiunt algere ab extremitatibus corporis. remedio est, priusquam ad vitalia perveniat, vini natura excalfactoria. sed in vino pota inremediabilis existit. sucus exprimitur foliis floribusque, tum enim maxime tempestivus est; melior semine trito expressus et sole densatus in pastillos. necat sanguinem spissando - haec altera vis ei - ; ideo sic necatorum maculae in corporibus apparent. ad dissolvenda medicamenta utuntur illo pro aqua. fit ex eo et ad refrigerandum stomachum malagma. praecipuus tamen est ad cohibendas epiphoras aestivas oculorumque dolores sedandos circumlitus; miscetur collyriis. et alias omnes rheumatismos cohibet. folia quoque tumorem omnem doloremque et epiphoras sedant. anaxilaus auctor est mammas a virginitate inlitas semper staturas. quod certum est, lac puerperarum mammis inposita extinguit veneremque testibus circa pubertatem inlita. remedia, in quibus bibenda censetur, non equidem praeceperim. vis maxima natae susis parthorum, mox laconicae, creticae, asiaticae, in graecia vero megaricae, deinde atticae.
cremnos agrios gremias tollit oculorum inpositus, tumorem quoque polenta addita.
nascitur vulgo molybdaena, id est plumbago, etiam in arvo, folio lapathi, crassa, hispida. hac commanducata si oculus subinde lingatur, plumbum, quod est genus vitii, ex oculo tollitur.
capnos trunca, quam pedes gallinacios vocant, nascens in parietinis et saepibus, ramis tenuissimis sparsisque, flore purpureo, viridis suco caliginem discutit; itaque in medicamenta oculorum additur.
similis et nomine et effectu, sed alia est capnos fruticosa, praetenera, foliis coriandri, cineracei coloris, flore purpureo. nascitur in hortis et segetibus hordeaciis. claritatem facit inunctis oculis delacrimationemque ceu fumus, unde nomen. eadem evolsas palpebras renasci prohibet.
acoron iridis folia habet, angustiora tantum et longiore pediculo, radices nigras minusque venosas, cetero et has similes iridis, gustu acres, odore non ingratas, ructu faciles. optumae daspetiacae e galatia, mox creticae, sed plurimae in colchide iuxta phasin amnem et ubicumque in aquosis. recentibus virus maius quam vetustis, creticae candidiores ponticis. siccantur, ut iris, in umbra digitalibus frustis. nec non inveniuntur qui oxymyrsinae radicem acoron vocant, ideoque quidam hanc acorion vocare malunt. vis ei ad calfaciendum extenuandumque, efficax contra suffusiones et caligines oculorum, suco eiusdem poto contra serpentes.
cotyledon parvula herba est, in cauliculo tenero, pusillo folio pingui, concavo ut coxendices. nascitur in maritimis petrosisque umidis, radice olivae modo rotunda. oculis medetur suco. est aliud genus eiusdem sordidis foliis, latioribus densioribusque circa radicem velut oculum cingentibus, asperrimi gustus, longiore caule, sed pergracili. usus ad eadem quae sativi aizoi.
duo genera eius: maius in fictilibus vasculis seritur, quod aliqui buphthalmon appellant, alii zoophthalmon, alii stergethron, quia amatoriis conveniat, alii hypogeson, quoniam in subgrundiis fere nascitur; sunt qui ambrosiam potius vocant et qui amerimnon, italia sedum magnum aut oculum aut digitillum. alterum minusculum, quod erithales vocant, alii trithales, quia ter floreat, alii erysithales, aliqui isoe+tes, italia sedum, sed aeque aizoum utrumque, quoniam vireat semper. maius et cubiti altitudinem excedit, crassitudine plus quam pollicari. folia in cacumine linguae similia, carnosa, pinguia, larga suco, latitudine pollicari, alia in terram convexa, alia stantia ita, ut ambitu effigiem imitentur oculi. quod minus est, in muris parietinisque et tegulis nascitur, fruticosum a radice et foliosum usque ad cacumen, foliis angustis, mucronatis, sucosis, palmum alto caule. radix inutilis.
huic similis est quam graeci andrachnen agrian vocant, italia inlecebram, pusillis latioribus foliis et breviore cacumine. nascitur in petris et colligitur cibi causa.
omnium harum vis eadem, refrigerare et adstringere. medentur epiphoris folia inposita vel sucus inunctis, purgat enim ulcera oculorum expletque et ad cicatricem perducit, palpebras deglutinat. eaedem capitis doloribus medentur suco vel folio temporibus inlitis, adversantur phalangiorum ictibus, aconito vero maius aizoum praecipue. a scorpionibus quoque habentem id feriri negant.
medentur et aurium dolori, item sucus hyoscyami modicus, item achilleae et centaurii minoris et plantaginis, peucedani cum rosaceo et meconio, acori sucus cum rosa - omnis autem strigili calefactus infunditur - , cotyledon etiam purulentis cum medulla cervina calefacta, ebuli radicis tritae sucus linteo colatus, mox in sole densatus et, cum opus sit, rosaceo dilutus et calefactus.
parotidas verbenaca, item plantago sanat, item sideritis cum axungia vetere.
narium ozaenas emendat aristolochia cum cypero.
dentibus remedio sunt panacis radix commanducata, praecipue chironiae, item sucus collutis, radix hyoscyami ex aceto manducata, item polemoniae. commanducatur et plantaginis radix, aut colluuntur in aceto decoctae suco; et folia esse utile, vel si sanguine gingivae putrescant; vel semen eiusdem apostemata et collectiones gingivarum sanat. et aristolochia gingivas dentesque confirmat, verbenaca cum radice commanducata et decoctae ex vino aut aceto sucus collutus, item quinquefolii radicis decoctae ad tertias in vino aut aceto. prius quam decoquatur, aqua marina aut salsa lavatur; decoctum diu tenendum in ore. quidam cinere quinquefolii fricare malunt. et verbasci radix decoquitur in vino ad colluendos dentes, et hysopo colluuntur et peucedani suco cum meconio vel radicum anagallidis, magis feminae, suco ab altera nare, quam doleat, infuso.
erigeron a nostris vocatur senecio. hanc si ferro circumscriptam effodiat aliquis tangatque ea dentem et alternis ter despuat ac reponat in eundem locum ita, ut vivat herba, aiunt dentem eum postea non doliturum. herba est trixaginis specie et mollitia, cauliculis subrubicundis. nascitur in tegulis et in muris. nomen hoc graeci dederunt, quia vere canescit. caput eius numerose dividitur lanugine, qualis est spinae, inter divisuras exeunte; quare callimachus eam acanthida appellavit, alii pappum. nec deinde graecis de ea constat. alii erucae foliis esse dixerunt, alii roboris - at minora multo - , radice alii supervacua, alii nervis utili, alii potu strangulante. e diverso quidam regio morbo cum vino dederunt et contra omnia vesicae vitia, item cordis et iocineris. extrahere renibus harenam dixere. ischiadicis drachmam cum oxymelite ab ambulatione propinavere, torminibus quoque et in passo utilissimam, praecordiis etiam cibo ex aceto eam praedicantes serentesque in hortis. nec defuere qui et alterum genus facerent nec quale esset demonstrarent, contra serpentes in aqua bibendam edendamque comitialibus dantes. nos eam romanis
experimentis per usus digeremus. lanugo eius cum croco et exiguo aquae frigidae trita inlinitur epiphoris, tosta cum mica salis strumis.
ephemeron folia habet lilii, sed minora, caulem parem, florem caeruleum, semen supervacuum, radicem unam digitali crassitudine, dentibus praecipuam concisam in aceto decoctamque, ut tepido colluantur. et ipsa etiam radix sistit; cavis, exesis inprimitur. chelidoniae radix ex aceto trita continetur ore, erosis veratrum nigrum inprimitur, mobiles utrolibet decocto in aceto firmantur.
labrum venerium vocant in flumine nascentem. est ei vermiculus, qui circa dentes fricatur aut cavis dentium cera includitur. cavendum ne vulsa herba terram tangat.
ranunculum vocamus quam graeci batrachion. genera eius iiii: unum pinguioribus quam coriandri foliis et ad latitudinem malvae accedentibus, colore livido, caule alto, gracili et radice alba. nascitur in limitibus umidis et opacis. alterum foliosius, pluribus foliorum incisuris, altius caulibus. tertium minimum est, gravi odore, flore aureo. quartum simile huic, flore lacteo. omnibus vis caustica, si cruda folia inponantur, pusulasque ut ignis faciunt. ideo ad lepras et psoras iis utuntur et ad tollenda stigmata, causticisque omnibus miscent. alopeciis inponunt celeriter removentes. radix in dolore commanducata diutius rumpit dentes; eadem sicca concisa sternumentum est. nostri herbarii strumum eam vocant, quoniam medetur strumis et panis parte in fumo suspensa, creduntque ea rursus sata rebellare quae curaverint vitia, in quo scelere et plantagine utuntur. oris ulcera intus sucus plantaginis emendat et folia radicesque commanducatae, vel si rheumatismo laboret os, ulcera faetoremque quinquefolium, ulcera psyllium.
Delphi Complete Works of Pliny the Elder Page 370
