Delphi Complete Works of Lucretius

by Titus Lucretius Carus

  esse animos animasque levis ut noscere possis,

  conquisita diu dulcique reperta labore

  420 digna tua pergam disponere carmina vita.

  tu fac utrumque uno subiungas nomine eorum

  atque animam verbi causa cum dicere pergam,

  mortalem esse docens, animum quoque dicere credas,

  qua tenus est unum inter se coniunctaque res est.

  425 Principio quoniam tenuem constare minutis

  corporibus docui multoque minoribus esse

  principiis factam quam liquidus umor aquai

  aut nebula aut fumus — nam longe mobilitate

  praestat et a tenui causa magis icta movetur,

  430 quippe ubi imaginibus fumi nebulaeque movetur;

  quod genus in somnis sopiti ubi cernimus alte

  exhalare vaporem altaria ferreque fumum;

  nam procul haec dubio nobis simulacra gerunturÆ

  nunc igitur quoniam quassatis undique vasis

  435 diffluere umorem et laticem discedere cernis,

  et nebula ac fumus quoniam discedit in auras,

  crede animam quoque diffundi multoque perire

  ocius et citius dissolvi in corpora prima,

  cum semel ex hominis membris ablata recessit;

  440 quippe etenim corpus, quod vas quasi constitit eius,

  cum cohibere nequit conquassatum ex aliqua re

  ac rarefactum detracto sanguine venis,

  aëre qui credas posse hanc cohiberier ullo,

  corpore qui nostro rarus magis incohibens sit?

  445 Praeterea gigni pariter cum corpore et una

  crescere sentimus pariterque senescere mentem.

  nam vel ut infirmo pueri teneroque vagantur

  corpore, sic animi sequitur sententia tenvis.

  inde ubi robustis adolevit viribus aetas,

  450 consilium quoque maius et auctior est animi vis.

  post ubi iam validis quassatum est viribus aevi

  corpus et obtusis ceciderunt viribus artus,

  claudicat ingenium, delirat lingua labat mens,

  omnia deficiunt atque uno tempore desunt.

  455 ergo dissolui quoque convenit omnem animai

  naturam, ceu fumus, in altas aëris auras;

  quando quidem gigni pariter pariterque videmus

  crescere et, ut docui, simul aevo fessa fatisci.

  Huc accedit uti videamus, corpus ut ipsum

  460 suscipere inmanis morbos durumque dolorem,

  sic animum curas acris luctumque metumque;

  quare participem leti quoque convenit esse.

  quin etiam morbis in corporis avius errat

  saepe animus; dementit enim deliraque fatur,

  465 inter dumque gravi lethargo fertur in altum

  aeternumque soporem oculis nutuque cadenti;

  unde neque exaudit voces nec noscere voltus

  illorum potis est, ad vitam qui revocantes

  circum stant lacrimis rorantes ora genasque.

  470 quare animum quoque dissolui fateare necessest,

  quandoquidem penetrant in eum contagia morbi;

  nam dolor ac morbus leti fabricator uterquest,

  multorum exitio perdocti quod sumus ante.

  et quoniam mentem sanari corpus ut aegrum

  475 et pariter mentem sanari corpus inani

  denique cor, hominem cum vini vis penetravit

  acris et in venas discessit diditus ardor,

  consequitur gravitas membrorum, praepediuntur

  crura vacillanti, tardescit lingua, madet mens,

  480 nant oculi, clamor singultus iurgia gliscunt,

  et iam cetera de genere hoc quae cumque secuntur,

  cur ea sunt, nisi quod vehemens violentia vini

  conturbare animam consuevit corpore in ipso?

  at quae cumque queunt conturbari inque pediri,

  485 significant, paulo si durior insinuarit

  causa, fore ut pereant aevo privata futuro.

  Quin etiam subito vi morbi saepe coactus

  ante oculos aliquis nostros, ut fulminis ictu,

  concidit et spumas agit, ingemit et tremit artus,

  490 desipit, extentat nervos, torquetur, anhelat

  inconstanter, et in iactando membra fatigat,

  ni mirum quia vis morbi distracta per artus

  turbat agens animam, spumans ut in aequore salso

  ventorum validis fervescunt viribus undae.

  495 exprimitur porro gemitus, quia membra dolore

  adficiuntur et omnino quod semina vocis

  eliciuntur et ore foras glomerata feruntur

  qua quasi consuerunt et sunt munita viai.

  desipientia fit, quia vis animi atque animai

  500 conturbatur et, ut docui, divisa seorsum

  disiectatur eodem illo distracta veneno.

  inde ubi iam morbi reflexit causa, reditque

  in latebras acer corrupti corporis umor,

  tum quasi vaccillans primum consurgit et omnis

  505 paulatim redit in sensus animamque receptat.

  haec igitur tantis ubi morbis corpore in ipso

  iactentur miserisque modis distracta laborent,

  cur eadem credis sine corpore in aëre aperto

  cum validis ventis aetatem degere posse?

  510 Et quoniam mentem sanari corpus ut aegrum

  cernimus et flecti medicina posse videmus,

  id quoque praesagit mortalem vivere mentem.

  addere enim partis aut ordine traiecere aecumst

  aut aliquid prosum de summa detrahere hilum,

  515 commutare animum qui cumque adoritur et infit

  aut aliam quamvis naturam flectere quaerit.

  at neque transferri sibi partis nec tribui vult

  inmortale quod est quicquam neque defluere hilum;

  nam quod cumque suis mutatum finibus exit,

  520 continuo hoc mors est illius quod fuit ante.

  ergo animus sive aegrescit, mortalia signa

  mittit, uti docui, seu flectitur a medicina.

  usque adeo falsae rationi vera videtur

  res occurrere et effugium praecludere eunti

  525 ancipitique refutatu convincere falsum.

  Denique saepe hominem paulatim cernimus ire

  et membratim vitalem deperdere sensum;

  in pedibus primum digitos livescere et unguis,

  inde pedes et crura mori, post inde per artus

  530 ire alios tractim gelidi vestigia leti.

  scinditur atque animae haec quoniam natura nec uno

  tempore sincera existit, mortalis habendast.

  quod si forte putas ipsam se posse per artus

  introsum trahere et partis conducere in unum

  535 atque ideo cunctis sensum diducere membris,

  at locus ille tamen, quo copia tanta animai

  cogitur, in sensu debet maiore videri;

  qui quoniam nusquamst, ni mirum, ut diximus ante,

  dilaniata foras dispargitur, interit ergo.

  540 quin etiam si iam libeat concedere falsum

  et dare posse animam glomerari in corpore eorum,

  lumina qui lincunt moribundi particulatim,

  mortalem tamen esse animam fateare necesse

  nec refert utrum pereat dispersa per auras

  545 an contracta suis e partibus obbrutescat,

  quando hominem totum magis ac magis undique sensus

  deficit et vitae minus et minus undique restat.

  Et quoniam mens est hominis pars una locoque

  fixa manet certo, vel ut aures atque oculi sunt

  550 atque alii sensus qui vitam cumque gubernant,

  et vel uti manus atque oculus naresve seorsum

  secreta ab nobis nequeunt sentire neque esse,

  sed tamen in parvo lincuntur tempore tali,

  sic animus per se non quit sine corpore et ipso

  555 esse homine, illius quasi quod vas esse videtur,

  sive aliud quid vis potius coniunctius ei

  fingere, qu
andoquidem conexu corpus adhaeret.

  Denique corporis atque animi vivata potestas

  inter se coniuncta valent vitaque fruuntur;

  560 nec sine corpore enim vitalis edere motus

  sola potest animi per se natura nec autem

  cassum anima corpus durare et sensibus uti.

  scilicet avolsus radicibus ut nequit ullam

  dispicere ipse oculus rem seorsum corpore toto,

  565 sic anima atque animus per se nil posse videtur.

  ni mirum quia per venas et viscera mixtim,

  per nervos atque ossa tenentur corpore ab omni

  nec magnis intervallis primordia possunt

  libera dissultare, ideo conclusa moventur

  570 sensiferos motus, quos extra corpus in auras

  aëris haut possunt post mortem eiecta moveri

  propterea quia non simili ratione tenentur;

  corpus enim atque animans erit aër, si cohibere

  sese anima atque in eos poterit concludere motus,

  575 quos ante in nervis et in ipso corpore agebat.

  quare etiam atque etiam resoluto corporis omni

  tegmine et eiectis extra vitalibus auris

  dissolui sensus animi fateare necessest

  atque animam, quoniam coniunctast causa duobus.

  580 Denique cum corpus nequeat perferre animai

  discidium, quin in taetro tabescat odore,

  quid dubitas quin ex imo penitusque coorta

  emanarit uti fumus diffusa animae vis,

  atque ideo tanta mutatum putre ruina

  585 conciderit corpus, penitus quia mota loco sunt

  fundamenta foras manant animaeque per artus

  perque viarum omnis flexus, in corpore qui sunt,

  atque foramina? multimodis ut noscere possis

  dispertitam animae naturam exisse per artus

  590 et prius esse sibi distractam corpore in ipso,

  quam prolapsa foras enaret in aëris auras.

  Quin etiam finis dum vitae vertitur intra,

  saepe aliqua tamen e causa labefacta videtur

  ire anima ac toto solui de corpore tota

  595 et quasi supremo languescere tempore voltus

  molliaque exsangui cadere omnia corpore membra.

  quod genus est, animo male factum cum perhibetur

  aut animam liquisse; ubi iam trepidatur et omnes

  extremum cupiunt vitae reprehendere vinclum;

  600 conquassatur enim tum mens animaeque potestas

  omnis. et haec ipso cum corpore conlabefiunt,

  ut gravior paulo possit dissolvere causa.

  Quid dubitas tandem quin extra prodita corpus

  inbecilla foras in aperto, tegmine dempto,

  605 non modo non omnem possit durare per aevom,

  sed minimum quodvis nequeat consistere tempus?

  nec sibi enim quisquam moriens sentire videtur

  ire foras animam incolumem de corpore toto,

  nec prius ad iugulum et supera succedere fauces,

  610 verum deficere in certa regione locatam;

  ut sensus alios in parti quemque sua scit

  dissolui. quod si inmortalis nostra foret mens,

  non tam se moriens dissolvi conquereretur,

  sed magis ire foras vestemque relinquere, ut anguis.

  615 Denique cur animi numquam mens consiliumque

  gignitur in capite aut pedibus manibusve, sed unis

  sedibus et certis regionibus omnibus haeret,

  si non certa loca ad nascendum reddita cuique

  sunt, et ubi quicquid possit durare creatum

  620 atque ita multimodis partitis artubus esse,

  membrorum ut numquam existat praeposterus ordo?

  usque adeo sequitur res rem, neque flamma creari

  fluminibus solitast neque in igni gignier algor.

  Praeterea si inmortalis natura animaist

  625 et sentire potest secreta a corpore nostro,

  quinque, ut opinor, eam faciundum est sensibus auctam.

  nec ratione alia nosmet proponere nobis

  possumus infernas animas Acherunte vagare.

  pictores itaque et scriptorum saecla priora

  630 sic animas intro duxerunt sensibus auctas.

  at neque sorsum oculi neque nares nec manus ipsa

  esse potest animae neque sorsum lingua neque aures;

  haud igitur per se possunt sentire neque esse.

  Et quoniam toto sentimus corpore inesse

  635 vitalem sensum et totum esse animale videmus,

  si subito medium celeri praeciderit ictu

  vis aliqua, ut sorsum partem secernat utramque,

  dispertita procul dubio quoque vis animai

  et discissa simul cum corpore dissicietur.

  640 at quod scinditur et partis discedit in ullas,

  scilicet aeternam sibi naturam abnuit esse.

  falciferos memorant currus abscidere membra

  saepe ita de subito permixta caede calentis,

  ut tremere in terra videatur ab artubus id quod

  645 decidit abscisum, cum mens tamen atque hominis vis

  mobilitate mali non quit sentire dolorem;

  et simul in pugnae studio quod dedita mens est,

  corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

  nec tenet amissam laevam cum tegmine saepe

  650 inter equos abstraxe rotas falcesque rapaces,

  nec cecidisse alius dextram, cum scandit et instat.

  inde alius conatur adempto surgere crure,

  cum digitos agitat propter moribundus humi pes.

  et caput abscisum calido viventeque trunco

  655 servat humi voltum vitalem oculosque patentis,

  donec reliquias animai reddidit omnes.

  quin etiam tibi si, lingua vibrante, minanti

  serpentis cauda, procero corpore, utrumque

  sit libitum in multas partis discidere ferro,

  660 omnia iam sorsum cernes ancisa recenti

  volnere tortari et terram conspargere tabo,

  ipsam seque retro partem petere ore priorem,

  volneris ardenti ut morsu premat icta dolore.

  omnibus esse igitur totas dicemus in illis

  665 particulis animas? at ea ratione sequetur

  unam animantem animas habuisse in corpore multas.

  ergo divisast ea quae fuit una simul cum

  corpore; quapropter mortale utrumque putandumst,

  in multas quoniam partis disciditur aeque.

  670 Praeterea si inmortalis natura animai

  constat et in corpus nascentibus insinuatur,

  cur super ante actam aetatem meminisse nequimus

  nec vestigia gestarum rerum ulla tenemus?

  nam si tanto operest animi mutata potestas,

  675 omnis ut actarum exciderit retinentia rerum,

  non, ut opinor, id ab leto iam longius errat;

  qua propter fateare necessest quae fuit ante

  interiisse, et quae nunc est nunc esse creatam.

  Praeterea si iam perfecto corpore nobis

  680 inferri solitast animi vivata potestas

  tum cum gignimur et vitae cum limen inimus,

  haud ita conveniebat uti cum corpore et una

  cum membris videatur in ipso sanguine cresse,

  sed vel ut in cavea per se sibi vivere solam

  685 convenit, ut sensu corpus tamen affluat omne.

  quare etiam atque etiam neque originis esse putandumst

  expertis animas nec leti lege solutas;

  nam neque tanto opere adnecti potuisse putandumst

  corporibus nostris extrinsecus insinuatas,

  690 quod fieri totum contra manifesta docet res

  Ænamque ita conexa est per venas viscera nervos

  ossaque, uti dentes quoque sensu participentur;

  morbus ut indicat et gelidai stringor aquai

  et lapis oppressus subitis e frugibus asperÆ

  695 nec, tam contextae cum sint, exire videntur

  incol
umes posse et salvas exsolvere sese

  omnibus e nervis atque ossibus articulisque,

  quod si forte putas extrinsecus insinuatam

  permanare animam nobis per membra solere,

  700 tanto quique magis cum corpore fusa peribit;

  quod permanat enim, dissolvitur, interit ergo;

  dispertitur enim per caulas corporis omnis.

  ut cibus, in membra atque artus cum diditur omnis,

  disperit atque aliam naturam sufficit ex se,

  705 sic anima atque animus quamvis est integra recens in

  corpus eunt, tamen in manando dissoluuntur,

  dum quasi per caulas omnis diduntur in artus

  particulae quibus haec animi natura creatur,

  quae nunc in nostro dominatur corpore nata

  710 ex illa quae tunc periit partita per artus.

  quapropter neque natali privata videtur

  esse die natura animae nec funeris expers.

  Semina praeterea linquontur necne animai

  corpore in exanimo? quod si lincuntur et insunt,

  715 haut erit ut merito inmortalis possit haberi,

  partibus amissis quoniam libata recessit.

  sin ita sinceris membris ablata profugit,

  ut nullas partis in corpore liquerit ex se,

  unde cadavera rancenti iam viscere vermes

  720 expirant atque unde animantum copia tanta

  exos et exanguis tumidos perfluctuat artus?

  quod si forte animas extrinsecus insinuari?

  vermibus et privas in corpora posse venire

  credis nec reputas cur milia multa animarum

  725 conveniant unde una recesserit, hoc tamen est ut

  quaerendum videatur et in discrimen agendum,

  utrum tandem animae venentur semina quaeque

  vermiculorum ipsaeque sibi fabricentur ubi sint,

  an quasi corporibus perfectis insinuentur.

  730 at neque cur faciant ipsae quareve laborent

  dicere suppeditat. neque enim, sine corpore cum sunt,

  sollicitae volitant morbis alguque fameque;

  corpus enim magis his vitiis adfine laborat,

  et mala multa animus contage fungitur eius.

  735 sed tamen his esto quamvis facere utile corpus,

  cum subeant; at qua possint via nulla videtur.

  haut igitur faciunt animae sibi corpora et artus.

  nec tamen est ut qui cum perfectis insinuentur

  corporibus; neque enim poterunt suptiliter esse

  740 conexae neque consensu contagia fient.

  Denique cur acris violentia triste leonum

  seminium sequitur, volpes dolus, et fuga cervos?

  a patribus datur et a patrius pavor incitat artus,

  et iam cetera de genere hoc cur omnia membris

  745 ex ineunte aevo generascunt ingenioque,

  si non, certa suo quia semine seminioque

  vis animi pariter crescit cum corpore quoque?