Delphi Complete Works of Lucretius

by Titus Lucretius Carus

  535 Nunc age, quae ratio terrai motibus extet

  percipe. et in primis terram fac ut esse rearis

  supter item ut supera ventosis undique plenam

  speluncis multosque lacus multasque lucunas

  in gremio gerere et rupes deruptaque saxa;

  540 multaque sub tergo terrai flumina tecta

  volvere vi fluctus summersos caeca putandumst;

  undique enim similem esse sui res postulat ipsa.

  his igitur rebus subiunctis suppositisque

  terra superne tremit magnis concussa ruinis,

  545 subter ubi ingentis speluncas subruit aetas;

  quippe cadunt toti montes magnoque repente

  concussu late disserpunt inde tremores.

  et merito, quoniam plaustris concussa tremescunt

  tecta viam propter non magno pondere tota,

  550 nec minus exultant, si quidvis cumque viai

  ferratos utrimque rotarum succutit orbes.

  Fit quoque, ubi in magnas aquae vastasque lucunas

  gleba vetustate e terra provolvitur ingens,

  ut iactetur aquae fluctu quoque terra vacillans;

  555 ut vas inter aquas non quit constare, nisi umor

  destitit in dubio fluctu iactarier intus.

  Praeterea ventus cum per loca subcava terrae

  collectus parte ex una procumbit et urget

  obnixus magnis speluncas viribus altas,

  560 incumbit tellus quo venti prona premit vis.

  tum supera terram quae sunt extructa domorum

  ad caelumque magis quanto sunt edita quaeque,

  inclinata minent in eandem prodita partem

  protractaeque trabes inpendent ire paratae.

  565 et metuunt magni naturam credere mundi

  exitiale aliquod tempus clademque manere,

  cum videant tantam terrarum incumbere molem!

  quod nisi respirent venti, vis nulla refrenet

  res neque ab exitio possit reprehendere euntis;

  570 nunc quia respirant alternis inque gravescunt

  et quasi collecti redeunt ceduntque repulsi,

  saepius hanc ob rem minitatur terra ruinas

  quam facit; inclinatur enim retroque recellit

  et recipit prolapsa suas in pondere sedes.

  575 hac igitur ratione vacillant omnia tecta,

  summa magis mediis, media imis, ima perhilum.

  Est haec eiusdem quoque magni causa tremoris.

  ventus ubi atque animae subito vis maxima quaedam

  aut extrinsecus aut ipsa tellure coorta

  580 in loca se cava terrai coniecit ibique

  speluncas inter magnas fremit ante tumultu

  versabundaQUE portatur, post incita cum vis

  exagitata foras erumpitur et simul altam

  diffindens terram magnum concinnat hiatum.

  585 in Syria Sidone quod accidit et fuit Aegi

  in Peloponneso, quas exitus hic animai

  disturbat urbes et terrae motus obortus.

  multaque praeterea ceciderunt moenia magnis

  motibus in terris et multae per mare pessum

  590 subsedere suis pariter cum civibus urbes.

  quod nisi prorumpit, tamen impetus ipse animai

  et fera vis venti per crebra foramina terrae

  dispertitur ut horror et incutit inde tremorem;

  frigus uti nostros penitus cum venit in artus,

  595 concutit invitos cogens tremere atque movere.

  ancipiti trepidant igitur terrore per urbis,

  tecta superne timent, metuunt inferne cavernas

  terrai ne dissoluat natura repente,

  neu distracta suum late dispandat hiatum

  600 idque suis confusa velit complere ruinis.

  proinde licet quamvis caelum terramque reantur

  incorrupta fore aeternae mandata saluti:

  et tamen inter dum praesens vis ipsa pericli

  subdit et hunc stimulum quadam de parte timoris,

  605 ne pedibus raptim tellus subtracta feratur

  in barathrum rerumque sequatur prodita summa

  funditus et fiat mundi confusa ruina.

  * * *

  Principio mare mirantur non reddere maius

  naturam, quo sit tantus decursus aquarum,

  610 omnia quo veniant ex omni flumina parte.

  adde vagos imbris tempestatesque volantes,

  omnia quae maria ac terras sparguntque rigantque;

  adde suos fontis; tamen ad maris omnia summam

  guttai vix instar erunt unius adaugmen;

  615 quo minus est mirum mare non augescere magnum.

  Praeterea magnam sol partem detrahit aestu.

  quippe videmus enim vestis umore madentis

  exsiccare suis radiis ardentibus solem;

  at pelage multa et late substrata videmus.

  620 proinde licet quamvis ex uno quoque loco sol

  umoris parvam delibet ab aequore partem,

  largiter in tanto spatio tamen auferet undis.

  Tum porro venti quoque magnam tollere partem

  umoris possunt verrentes aequora, ventis

  625 una nocte vias quoniam persaepe videmus

  siccari mollisque luti concrescere crustas.

  Praeterea docui multum quoque tollere nubes

  umorem magno conceptum ex aequore ponti

  et passim toto terrarum spargere in orbi,

  630 cum pluit in terris et venti nubila portant.

  Postremo quoniam raro cum corpore tellus

  est et coniunctast oras maris undique cingens,

  debet, ut in mare de terris venit umor aquai,

  in terras itidem manare ex aequore salso;

  635 percolatur enim virus retroque remanat

  materies umoris et ad caput amnibus omnis

  confluit, inde super terras redit agmine dulci

  qua via secta semel liquido pede detulit undas.

  Nunc ratio quae sit, per fauces montis ut Aetnae

  640 expirent ignes inter dum turbine tanto,

  expediam; neque enim mediocri clade coorta

  flammae tempestas Siculum dominata per agros

  finitimis ad se convertit gentibus ora,

  fumida cum caeli scintillare omnia templa

  645 cernentes pavida complebant pectora cura,

  quid moliretur rerum natura novarum.

  Hisce tibi in rebus latest alteque videndum

  et longe cunctas in partis dispiciendum,

  ut reminiscaris summam rerum esse profundam

  650 et videas caelum summai totius unum

  quam sit parvula pars et quam multesima constet

  nec tota pars, homo terrai quota totius unus.

  quod bene propositum si plane contueare

  ac videas plane, mirari multa relinquas.

  655 numquis enim nostrum miratur, siquis in artus

  accepit calido febrim fervore coortam

  aut alium quemvis morbi per membra dolorem?

  opturgescit enim subito pes, arripit acer

  saepe dolor dentes, oculos invadit in ipsos,

  660 existit sacer ignis et urit corpore serpens

  quam cumque arripuit partem repitque per artus,

  ni mirum quia sunt multarum semina rerum

  et satis haec tellus morbi caelumque mali fert,

  unde queat vis immensi procrescere morbi.

  665 sic igitur toti caelo terraeque putandumst

  ex infinito satis omnia suppeditare,

  unde repente queat tellus concussa moveri

  perque mare ac terras rapidus percurrere turbo,

  ignis abundare Aetnaeus, flammescere caelum;

  670 id quoque enim fit et ardescunt caelestia templa

  et tempestates pluviae graviore coortu

  sunt, ubi forte ita se tetulerunt semina aquarum.

  ‘at nimis est ingens incendi turbidus ardor.’

  scilicet et fluvius qui visus maximus ei,

  675 qui non ante aliquem maiorem vidit, et ingens

&n
bsp; arbor homoque videtur et omnia de genere omni

  maxima quae vidit quisque, haec ingentia fingit,

  cum tamen omnia cum caelo terraque marique

  nil sint ad summam summai totius omnem.

  680 Nunc tamen illa modis quibus inritata repente

  flamma foras vastis Aetnae fornacibus efflet,

  expediam. primum totius subcava montis

  est natura fere silicum suffulta cavernis.

  omnibus est porro in speluncis ventus et aeër.

  685 ventus enim fit, ubi est agitando percitus aeër.

  hic ubi percaluit cale fecitque omnia circum

  saxa furens, qua contingit, terramque et ab ollis

  excussit calidum flammis velocibus ignem,

  tollit se ac rectis ita faucibus eicit alte.

  690 fert itaque ardorem longe longeque favillam

  differt et crassa volvit caligine fumum

  extruditque simul mirando pondere saxa;

  ne dubites quin haec animai turbida sit vis.

  praeterea magna ex parti mare montis ad eius

  695 radices frangit fluctus aestumque resolvit.

  ex hoc usque mari speluncae montis ad altas

  perveniunt subter fauces. hac ire fatendumst

  * * *

  et penetrare mari penitus res cogit aperto

  atque efflare foras ideoque extollere flammam

  700 saxaque subiectare et arenae tollere nimbos.

  in summo sunt vertice enim crateres, ut ipsi

  nominitant, nos quod fauces perhibemus et ora.

  Sunt aliquot quoque res quarum unam dicere causam

  non satis est, verum pluris, unde una tamen sit;

  705 corpus ut exanimum siquod procul ipse iacere

  conspicias hominis, fit ut omnis dicere causas

  conveniat leti, dicatur ut illius una;

  nam neque eum ferro nec frigore vincere possis

  interiisse neque a morbo neque forte veneno,

  710 verum aliquid genere esse ex hoc quod contigit ei

  scimus. item in multis hoc rebus dicere habemus.

  Nilus in aestatem crescit campisque redundat

  unicus in terris, Aegypti totius amnis.

  is rigat Aegyptum medium per saepe calorem,

  715 aut quia sunt aestate aquilones ostia contra,

  anni tempore eo, qui etesiae esse feruntur,

  et contra fluvium flantes remorantur et undas

  cogentes sursus replent coguntque manere.

  nam dubio procul haec adverso flabra feruntur

  720 flumine, quae gelidis ab stellis axis aguntur;

  ille ex aestifera parti venit amnis ab austro

  inter nigra virum percocto saecla colore

  exoriens penitus media ab regione diei.

  est quoque uti possit magnus congestus harenae

  725 fluctibus adversis oppilare ostia contra,

  cum mare permotum ventis ruit intus harenam;

  quo fit uti pacto liber minus exitus amnis

  et proclivis item fiat minus impetus undis.

  fit quoque uti pluviae forsan magis ad caput ei

  730 tempore eo fiant, quo etesia flabra aquilonum

  nubila coniciunt in eas tunc omnia partis.

  scilicet, ad mediam regionem eiecta diei

  cum convenerunt, ibi ad altos denique montis

  contrusae nubes coguntur vique premuntur.

  735 forsitan Aethiopum penitus de montibus altis

  crescat, ubi in campos albas descendere ningues

  tabificis subigit radiis sol omnia lustrans.

  Nunc age, Averna tibi quae sint loca cumque lacusque,

  expediam, quali natura praedita constent.

  740 principio, quod Averna vocantur nomine, id ab re

  inpositumst, quia sunt avibus contraria cunctis,

  e regione ea quod loca cum venere volantes,

  remigii oblitae pennarum vela remittunt

  praecipitesque cadunt molli cervice profusae

  745 in terram, si forte ita fert natura locorum,

  aut in aquam, si forte lacus substratus Averni.

  is locus est Cumas aput, acri sulpure montis

  oppleti calidis ubi fumant fontibus aucti.

  est et Athenaeis in moenibus, arcis in ipso

  750 vertice, Palladis ad templum Tritonidis almae,

  quo numquam pennis appellunt corpora raucae

  cornices, non cum fumant altaria donis;

  usque adeo fugitant non iras Palladis acris

  pervigili causa, Graium ut cecinere poeëtae,

  755 sed natura loci opus efficit ipsa suapte.

  in Syria quoque fertur item locus esse videri,

  quadripedes quoque quo simul ac vestigia primum

  intulerint, graviter vis cogat concidere ipsa,

  manibus ut si sint divis mactata repente.

  760 omnia quae naturali ratione geruntur,

  et quibus e fiant causis apparet origo;

  ianua ne pote eis Orci regionibus esse

  credatur, post hinc animas Acheruntis in oras

  ducere forte deos manis inferne reamur,

  765 naribus alipedes ut cervi saepe putantur

  ducere de latebris serpentia saecla ferarum.

  quod procul a vera quam sit ratione repulsum

  percipe; nam de re nunc ipsa dicere conor.

  Principio hoc dico, quod dixi saepe quoque ante,

  770 in terra cuiusque modi rerum esse figuras;

  multa, cibo quae sunt, vitalia multaque, morbos

  incutere et mortem quae possint adcelerare.

  et magis esse aliis alias animantibus aptas

  res ad vitai rationem ostendimus ante

  775 propter dissimilem naturam dissimilisque

  texturas inter sese primasque figuras.

  multa meant inimica per auris, multa per ipsas

  insinuant naris infesta atque aspera tactu,

  nec sunt multa parum tactu vitanda neque autem

  780 aspectu fugienda saporeque tristia quae sint.

  Deinde videre licet quam multae sint homini res

  acriter infesto sensu spurcaeque gravisque;

  arboribus primum certis gravis umbra tributa

  usque adeo, capitis faciant ut saepe dolores,

  785 siquis eas subter iacuit prostratus in herbis.

  est etiam magnis Heliconis montibus arbos

  floris odore hominem taetro consueta necare.

  scilicet haec ideo terris ex omnia surgunt,

  multa modis multis multarum semina rerum

  790 quod permixta gerit tellus discretaque tradit.

  nocturnumque recens extinctum lumen ubi acri

  nidore offendit nares, consopit ibidem,

  concidere et spumas qui morbo mittere suevit.

  castoreoque gravi mulier sopita recumbit,

  795 et manibus nitidum teneris opus effluit ei,

  tempore eo si odoratast quo menstrua solvit.

  multaque praeterea languentia membra per artus

  solvunt atque animam labefactant sedibus intus.

  denique si calidis etiam cunctere lavabris

  800 plenior et lueris, solio ferventis aquai

  quam facile in medio fit uti des saepe ruinas!

  carbonumque gravis vis atque odor insinuatur

  quam facile in cerebrum, nisi aqua praecepimus ante!

  at cum membra domans percepit fervida febris,

  805 tum fit odor vini plagae mactabilis instar.

  nonne vides etiam terra quoque sulpur in ipsa

  gignier et taetro concrescere odore bitumen,

  denique ubi argenti venas aurique secuntur,

  terrai penitus scrutantes abdita ferro,

  810 qualis expiret Scaptensula subter odores?

  quidve mali fit ut exalent aurata metalla!

  quas hominum reddunt facies qualisque colores!

  nonne vides audisve perire in tempore parvo

  quam soleant et quam vitai copia desit,

  815 quos opere in tali coh
ibet vis magna necessis?

  hos igitur tellus omnis exaestuat aestus

  expiratque foras in apertum promptaque caeli.

  Sic et Averna loca alitibus summittere debent

  mortiferam vim. de terra quae surgit in auras,

  820 ut spatium caeli quadam de parte venenet;

  quo simul ac primum pennis delata sit ales,

  impediatur ibi caeco correpta veneno,

  ut cadat e regione loci, qua derigit aestus.

  quo cum conruit, hic eadem vis illius aestus

  825 reliquias vitae membris ex omnibus aufert.

  quippe etenim primo quasi quendam conciet aestum;

  posterius fit uti. cum iam cecidere veneni

  in fontis ipsos, ibi sit quoque vita vomenda,

  propterea quod magna mali fit copia circum.

  830 Fit quoque ut inter dum vis haec atque aestus Averni

  aeëra, qui inter avis cumquest terramque locatus.

  discutiat, prope uti locus hic linquatur inanis.

  cuius ubi e regione loci venere volantis,

  claudicat extemplo pinnarum nisus inanis

  835 et conamen utrimque alarum proditur omne.

  hic ubi nixari nequeunt insistereque alis,

  scilicet in terram delabi pondere cogit

  natura, et vacuum prope iam per inane iacentes

  dispergunt animas per caulas corporis omnis.

  * * *

  840 frigidior porro in puteis aestate fit umor,

  arescit quia terra calore et semina si qua

  forte vaporis habet proprie, dimittit in auras.

  quo magis est igitur tellus effeta calore,

  fit quoque frigidior qui in terrast abditus umor.

  845 frigore cum premitur porro omnis terra coitque

  et quasi concrescit, fit scilicet ut coeundo

  exprimat in puteos si quem gerit ipsa calorem.

  Esse apud Hammonis fanum fons luce diurna

  frigidus et calidus nocturno tempore fertur.

  850 hunc homines fontem nimis admirantur et acri

  sole putant subter terras fervescere partim,

  nox ubi terribili terras caligine texit.

  quod nimis a verast longe ratione remotum.

  quippe ubi sol nudum contractans corpus aquai

  855 non quierit calidum supera de reddere parte,

  cum superum lumen tanto fervore fruatur,

  qui queat hic supter tam crasso corpore terram

  perquoquere umorem et calido focilare vapore?

  praesertim cum vix possit per saepta domorum

  860 insinuare suum radiis ardentibus aestum.

  quae ratiost igitur? ni mirum terra magis quod

  rara tenet circum fontem quam cetera tellus

  multaque sunt ignis prope semina corpus aquai.

  hoc ubi roriferis terram nox obruit undis,

  865 extemplo penitus frigescit terra coitque.