Delphi Complete Works of Pliny the Younger (Illustrated) (Delphi Ancient Classics)
Page 67
26. C. PLINIUS MAXIMO SUO S.
27. C. PLINIUS SURAE SUO S.
28. C. PLINIUS SEPTICIO SUO S.
29. C. PLINIUS MONTANO SUO S.
30. C. PLINIUS GENITORI SUO S.
31. C. PLINIUS CORNUTO SUO S.
32. C. PLINIUS FABATO PROSOCERO SUO S.
33. C. PLINIUS TACITO SUO S.
LIBER OCTAVVS
1. C. PLINIUS SEPTICIO SUO S.
2. C. PLINIUS CALVISIO SUO S.
3. C. PLINIUS SPARSO SUO S.
4. C. PLINIUS CANINIO SUO S.
5. C. PLINIUS GEMINO SUO S.
6. C. PLINIUS MONTANO SUO S.
7. C. PLINIUS TACITO SUO S.
8. C. PLINIUS ROMANO SUO S.
9. C. PLINIUS URSO SUO S.
10. C. PLINIUS FABATO PROSOCERO SUO S.
11. C. PLINIUS HISPULLAE SUAE S.
12. C. PLINIUS MINICIANO SUO S.
13. C. PLINIUS GENIALI SUO S.
14. C. PLINIUS ARISTONI SUO S.
15. C. PLINIUS IUNIORI SUO S.
16. C. PLINIUS PATERNO SUO S.
17. C. PLINIUS MACRINO SUO S.
18. C. PLINIUS RUFINO SUO S.
19. C. PLINIUS MAXIMO SUO S.
20. C. PLINIUS GALLO SUO S.
21. C. PLINIUS ARRIANO SUO S.
22. C. PLINIUS GEMINO SUO S.
23. C. PLINIUS MARCELLINO SUO S.
24. C. PLINIUS MAXIMO SUO S.
LIBER NONVS
1. C. PLINIUS MAXIMO SUO S.
2. C. PLINIUS SABINO SUO S.
3. C. PLINIUS PAULINO SUO S.
4. C. PLINIUS MACRINO SUO S.
5. C. PLINIUS TIRONI SUO S.
6. C. PLINIUS CALVISIO SUO S.
7. C. PLINIUS ROMANO SUO S.
8. C. PLINIUS AUGURINO SUO S.
9. C. PLINIUS COLONO SUO S.
10. C. PLINIUS TACITO SUO S.
11. C. PLINIUS GEMINO SUO S.
12. C. PLINIUS IUNIORI SUO S.
13. C. PLINIUS QUADRATO SUO S.
14. C. PLINIUS TACITO SUO S.
15. C. PLINIUS FALCONI SUO S.
16. C. PLINIUS MAMILIANO SUO S.
17. C. PLINIUS GENITORI SUO S.
18. C. PLINIUS SABINO SUO S.
19. C. PLINIUS RUSONI SUO S.
20. C. PLINIUS VENATORI SUO S.
21. C. PLINIUS SABINIANO SUO S.
22. C. PLINIUS SEVERO SUO S.
23. C. PLINIUS MAXIMO SUO S.
24. C. PLINIUS SABINIANO SUO S.
25. C. PLINIUS MAMILIANO SUO S.
26. C. PLINIUS LUPERCO SUO S.
27. C. PLINIUS PATERNO SUO S.
28. C. PLINIUS ROMANO SUO S.
29. C. PLINIUS RUSTICO SUO S.
30. C. PLINIUS GEMINO SUO S.
31. C. PLINIUS SARDO SUO S.
32. C. PLINIUS TITIANO SUO S.
33. C. PLINIUS CANINIO SUO S.
34. C. PLINIUS TRANQUILLO SUO S.
35. C. PLINIUS ATRIO SUO S.
36. C. PLINIUS FUSCO SUO S.
37. C. PLINIUS PAULINO SUO S.
38. C. PLINIUS SATURNINO SUO S.
39. C. PLINIUS MUSTIO SUO S.
40. C. PLINIUS FUSCO SUO S.
LIBER X. C. PLINII CAECILII SECVNDI EPISTVLARVM LIBER DECIMVS AD TRAIANVM IMPERATOREM CVM EIVSDEM RESPONSIS
1. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
2. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
3 A. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
3 B. TRAIANUS PLINIO
4. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
5. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
6. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
7. TRAIANUS PLINIO
8. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
9. TRAIANUS PLINIO
10. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
11. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
12. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
13. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
14. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
15. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
16. TRAIANUS PLINIO
17 A. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
17 B. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
18. TRAIANUS PLINIO
19. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
20. TRAIANUS PLINIO
21. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
22. TRAIANUS PLINIO
23. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
24. TRAIANUS PLINIO
25. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
26. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
27. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
28. TRAIANUS PLINIO
29. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
30. TRAIANUS PLINIO
31. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
32. TRAIANUS PLINIO
33. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
34. TRAIANUS PLINIO
35. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
36. TRAIANUS PLINIO
37. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
38. TRAIANUS PLINIO
39. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
40. TRAIANUS PLINIO
41. C. PLINIVS TRAIANO IMPERATORI
42. TRAIANUS PLINIO
43. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
44. TRAIANUS PLINIO
45. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
46. TRAIANUS PLINIO
47. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
48. TRAIANUS PLINIO
49. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
50. TRAIANUS PLINIO
51. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
52. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
53. TRAIANUS PLINIO
54. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
55. TRAIANUS PLINIO
56. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
57. TRAIANUS PLINIO
58. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
59. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
60. TRAIANUS PLINIO
61. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
62. TRAIANUS PLINIO
63. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
64. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
65. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
66. TRAIANUS PLINIO
67. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
68. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
69. TRAIANUS PLINIO
70. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
71. TRAIANUS PLINIO
72. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
73. TRAIANUS PLINIO
74. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
75. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
76. TRAIANUS PLINIO
77. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
78. TRAIANUS PLINIO
79. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
80. TRAIANUS PLINIO
81. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
82. TRAIANUS PLINIO
83. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
84. TRAIANUS PLINIO
85. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
86 A. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
86 B. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI>
87. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
88. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
89. TRAIANUS PLINIO
90. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
91. TRAIANUS PLINIO
92. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
93. TRAIANUS PLINIO
94. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
95. TRAIANUS PLINIO
96. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
97. TRAIANUS PLINIO
98. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
99. TRAIANUS PLINIO
100. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
101. TRAIANUS PLINIO
102. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
103. TRAIANUS PLINIO
104. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
105. TRAIANUS PLINIO
106. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
107. TRAIANUS PLINIO
108. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
> 109. TRAIANUS PLINIO
110. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
111. TRAIANUS PLINIO
112. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
113. TRAIANUS PLINIO
114. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
115. TRAIANUS PLINIO
116. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
117. TRAIANUS PLINIO
118. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
119. TRAIANUS PLINIO
120. C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
121. TRAIANUS PLINIO
PANEGYRICUS TRAIANI
PANEGYRICUS TRAIANI
I.
Bene ac sapienter, Patres Conscripti, maiores instituerunt, ut rerum agendarum, ita dicendi initium a precationibus capere: quod nihil rite, nihilque providenter homines, sine deorum immortalium ope, consilio, honore, auspicarentur. Qui mos cui potius, quam consuli, aut quando magis usurpandus colendusque est, quam quum imperio senatus, auctoritate reipublicae, ad agendas optimo principi gratias excitamur? Quod enim praestabilius est aut pulchrius munus deorum, quam castus et sanctus et diis simillimus princeps? Ac si adhuc dubium fuisset, forte casuque rectores terris, an aliquo numine darentur: principem tamen nostrum liqueret divinitus constitutum. Non enim occulta potestate fatorum, sed ab Iove ipso coram ac palam repertus, electus est: quippe inter aras et altaria, eodemque loci, quem deus ille tam manifestus ac praesens, quam caelum ac sidera, insedit. Quo magis aptum piumque est, te, Iupiter optime maxime, antea conditiorem, nunc conservatorem imperii nostri, precari, ut mihi digna consule, digna senatu, digna principe contingat oratio: utque omnibus, quae dicentur a me, libertas, fides, veritas constet: tantumque a specie adulationis absit gratiarum actio mea, quantum abest a necessitate.
II.
Equidem non Consuli modo, sed omnibus civibus enitendum reor, ne quid de Principe nostro ita dicant, ut idem illud de alio dici potuisse videatur. Quare abeant ac recedant voces illae, quas metus exprimebat: nihil, quale ante, dicamus; nihil enim, quale antea, patimur: nec eadem de principe [palam], quae prius, praedicemus; neque enim eadem secreto loquimur, quae prius. Discernatur orationibus nostris diversitas temporum, et ex ipso genere gratiarum agendarum intelligatur, cui, quando sint actae. Nusquam ut deo, nusquam ut numini blandiamur: non enim de tyranno, sed de cive; non de domino, sed de parente loquimur. Unum ille se ex nobis, et hoc magis excellit atque eminet, quod unum ex nobis putat; nec minus hominem se, quam hominibus praeesse meminit. Intelligamus ergo bona nostra, dignosque nos illis usu probemus, atque identidem cogitemus, quam sit indignum, si maius principibus praestemus obsequium, qui servitute civium, quam qui libertate laetantur. Et populus quidem Romanus dilectum principum servat, quantoque paullo ante concentu formosum alium, hunc fortissimum personat; quibusque aliquando clamoribus gestum alterius et vocem, huius pietatem, abstinentiam, mansuetudinem laudat. Quid nos ipsi? divinitatem principis nostri, an humanitatem, temperantiam, facilitatem, ut amor et gaudium tulit, celebrare universi solemus? Iam quid tam civile, tam senatorium, quam illud additum a nobis OPTIMI cognomen? quod peculiare huius et proprium arrogantia priorum principum fecit. Enimvero quam commune, quam ex aequo, quod FELICES NOS, FELICEM ILLUM praedicamus? alternisque votis, HAEC FACIAT, HAEC AUDIAT, quasi non dicturi, nisi fecerit, comprecamur? Ad quas ille voces lacrymis etiam ac multo pudore suffunditur. Agnoscit enim sentitque, sibi, non principi, dici.
III.
Igitur quod temperamentum omnes in illo subito pietatis calore servavimus, hoc singuli quoque meditatique teneamus; sciamusque, nullum esse neque sincerius, neque acceptius genus gratiarum, quam quod illas acclamationes aemuletur, quae fingendi non habent tempus. Quantum ad me attinet, laborabo, ut orationem meam ad modestiam Principis moderationemque submittam, nec minus considerabo, quid aures eius pati possint, quam quid virtutibus debeatur. Magna et inusitata Principis gloria, cui gratias acturus, non tam vereor, ne me in laudibus suis parcum, quam ne nimium putet. Haec me cura, haec difficultas sola circumstat: nam merenti gratias agere facile est, Patres Conscripti. Non enim periculum est, ne, quum loquar de humanitate, exprobrari sibi superbiam credat; quum de frugalitate, luxuriam; quum de clementia, crudelitatem; quum de liberalitate, avaritiam; quum de benignitate, livorem; quum de continentia, libidinem; quum de labore, inertiam; quum de fortitudine, timorem. Ac ne illud quidem vereor, ne gratus ingratusve videar, prout satis aut parum dixero. Animadverto enim, etiam deos ipsos non tam accuratis adorantium precibus, quam innocentia et sanctitate, laetari; gratioremque existimari, qui delubris eorum puram castamquem mentem, quam qui meditatum carmen intulerit.
IV.
Sed parendum est Senatusconsulto, quo ex utilitate publica placuit, ut Consulis voce, sub titulo gratiarum agendarum, boni principes, quae facerent, recognoscerent; mali, quae facere deberent. Id nunc eo magis solemne ac necessarium est, quod parens noster privatas gratiarum actiones cohibet et comprimit, intercessurus etiam publicis, si permitteret sibi vetare, quod Senatus iuberet. Utrumque, Caesar Auguste, moderate, et quod alibi tibi gratias agi non sinis, et quod hic sinis. Non enim a te ipso tibi honor iste, sed agentibus habetur. Cedis affectibus nostris, nec nobis munera tua praedicare, sed audire tibi necesse est. Saepe ego mecum, Patres Conscripti, tacitus agitavi, qualem quantumque esse oporteret, cuius ditione nutuque maria, terrae, pax, bella regerentur: quum interea fingenti formantique mihi principem, quem aequata diis immortalibus potestas deceret, nunquam voto saltem concipere succurrit similem huic, quem videmus. Enituit aliquis in bello, sed obsolevit in pace: alium toga, sed non et arma honestarunt: reverentiam ille terrore, alius amorem humanitate captavit: ille quaesitam domi gloriam in publico, hic in publico partam domi perdidit. Postremo adhuc nemo exstitit, cuius virtutes nullo vitiorum confinio laederentur. At Principi nostro quanta concordia, quantusque concentus omnium laudum omnisque gloriae contigit! Ut nihil severitati eius hilaritate, nihil gravitati simplicitate, nihil maiestati humanitate detrahitur! Iam firmitas, iam proceritas corporis, iam honor capitis, et dignitas oris, ad hoc aetatis indeflexa maturitas, nec sine quodam munere deum festinatis senectutis insignibus ad augendam maiestatem ornata caesaries, nonne longe lateque principem ostentant?
V.
Talem esse oportuit, quem non bella civilia nec armis oppressa respublica, sed pax, et adoptio, et tandem exorata terris numina, dedissent. An fas erat, nihil differre inter imperatorem, quem homines, et quem dii fecissent? quorum quidem in te, Caesar Auguste, iudicium et favor, tunc statim, quum ad exercitum proficiscereris, et quidem inusitato indicio enituit. Nam ceteros principes aut largus cruor hostiarum, aut sinister volatus avium consulentibus nuntiavit: tibi ascendenti de more Capitolium, quamquam non id agentium civium clamor, ut iam principi, occurrit. Siquidem omnis turba, quae limen insederat, ad ingressum tuum foribus reclusis, illa quidem ut tunc arbitrabatur, deum, ceterum, ut docuit eventus, te consalutavit imperatorem. Nec aliter a cunctis omne acceptum est. Nam ipse intelligere nolebas: recusabas enim imperare, recusabas; quod bene erat imperaturi. Igitur cogendus fuisti. Cogi porro non poteras, nisi periculo patriae, et nutatione reipublicae. Obstinatum enim tibi non suscipere imperium, nisi servandum fuisset. Quare ego illum ipsum furorem motumque castrensem reor exstitisse, quia magna vi magnoque terrore modestia tua vincenda erat. Ac sicut maris coelique temperiem turbines tempestatesque commendant; ita ad augendam pacis tuae gratiam illum tumultum praecessisse crediderim. Habet has vices conditio mortalium, ut adversa ex secundis, ex adversis secunda nascantur. Occultat utrorumque semina deus, et plerumque bonorum malorumque caussae sub diversa specie latent.
VI.
Magnum quidem illud seculo dedecus, magnum reipublicae vulnus impressum est. Imperator, et parens generis humani, obsessus, captus, inclusus: ablata mitissimo seni servandorum hominum potestas; ereptumque principi illud in principatu beatissimum, quod nihil cogitur. Si tamen haec sola erat ratio, quae te publicae salutis gubernaculis admoveret; prope est ut exclamem, tanti fuisse. Corrupta est disciplina castrorum, ut tu corrector emendatorque contingeres: inductum pessimum exemplum, ut optimum opponeretur: postremo coactus princeps, quos nollet, occidere, u
t daret principem, qui cogi non posset. Olim tu quidem adoptari merebare; sed nescissemus, quantum tibi deberet imperium, si ante adoptatus esses. Exspectatum est tempus, in quo liqueret, non tam accepisse te beneficium, quam dedisse. Confugit in sinum tuum concussa respublica, ruensque imperium super imperatorem imperatoris tibi voce delatum est. Imploratus adoptione, et accitus es, ut olim duces magni a peregrinis externisque bellis ad opem patriae ferendam revocari solebant. Ita filius ac parens uno eodemque momento rem maximam invicem praestitistis: ille tibi imperium dedit, tu illi reddidisti. Solus ergo ad hoc aevi pro munere tanto paria accipiendo fecisti, immo ultro dantem obligasti: communicato enim imperio, solicitior tu, ille securior factus est.
VII.
O novum atque inauditum ad principatum iter! Non te propria cupiditas, proprius metus; sed aliena utilitas, alienus timor principem fecit. Videaris licet quod est amplissimum consequutus inter homines; felicius tamen erat illud, quod reliquisti: sub bono principe privatus esse desiisti. Assumptus es in laborum curarumque consortium, nec te laeta et prospera stationis istius, sed aspera et dura ad capessendam eam compulerunt. Suscepisti imperium, postquam alium suscepti poenitebat. Nulla adoptati cum eo, qui adoptabat, cognatio, nulla necessitudo, nisi quod uterque optimus erat, dignusque alter eligi, alter eligere. Itaque adoptatus es, non, ut prius alius atque alius, in uxoris gratiam. Adscivit enim te filium non vitricus, sed princeps, eodemque animo divus Nerva pater tuus factus est, quo erat omnium. Nec decet aliter filium adsumi, si adsumatur a principe. An Senatum Populumque Romanum, exercitus, provincias, socios transmissurus uni, successorem e sinu uxoris accipias? summaeque potestatis heredem tantum intra domum tuam quaeras? non per totam civitatem circumferas oculos? et hunc tibi proximum, hunc coniunctissimum existimes, quem optimum, quem diis simillimum inveneris? Imperaturus omnibus, eligi debet ex omnibus. Non enim servulis tuis dominum, ut possis esse contentus quasi necessario herede, sed principem civibus daturus es imperator. Superbum istud et regium, nisi adoptes eum, quem constet imperaturum fuisse, etiamsi non adoptasses. Fecit hoc Nerva, nihil interesse arbitratus, genueris an elegeris, si perinde sine iudicio adoptentur liberi, ac nascuntur: nisi tamen quod aequiore animo ferunt homines, quem princeps parum feliciter genuit, quam quem male elegit.
VIII.
Sedulo ergo vitavit hunc casum, nec iudicia hominum, sed deorum etiam in consilium assumsit. Itaque non tua in cubiculo, sed in templo; nec ante genialem torum, sed ante pulvinar Iovis optimi maximi, adoptio peracta est: qua tandem non servitus nostra, sed libertas et salus et securitas fundabatur. Sibi enim dii gloriam illam vindicaverunt: horum opus, horum illud imperium; Nerva tantum minister fuit: teque qui adoptaret, tam paruit, quam tu, qui adoptabaris. Allata erat ex Pannonia laurea, id agentibus diis, ut invicti imperatoris exortum victoriae insigne decoraret. Hanc Imperator Nerva in gremio Iovis collocarat: quum repente solito maior et augustior, advocata hominum concione deorumque, te filium sibi, hoc est, unicum auxilium fessis rebus adsumsit. Inde quasi deposito imperio, qua securitate, qua gloria laetus (nam quantulum refert, deponas, an partiaris imperium, nisi quod difficilius hoc est?) non secus ac praesenti tibi innixus, tuis humeris se patriamque sustentans, tua iuventa, tuo robore invaluit! Statim consedit omnis tumultus. Non adoptionis opus istud fuit, sed adoptati: atque adeo temere fecerat Nerva, si adoptasset alium. Oblitine sumus, ut nuper post adoptionem non desierit seditio, sed coeperit? Irritamentum istud irarum et fax tumultus fuisset, nisi incidisset in te. An dubium est, ut dare posset imperium imperator, qui reverentiam amiserat, auctoritate eius effectum esse, cui dabatur? Simul filius, simul Caesar, mox Imperator, et consors Tribuniciae potestatis, et omnia pariter, et statim factus es: quae proxime parens verus tantum in alterum filium contulit.