Complete Works of Virgil

by Virgil

  ire; libet Partho torquere Cydonia cornu

  spicula: — tamquam haec sit nostri medicina furoris,

  ut deus ille malis hominum mitescere discat!

  Iam neque hamadryades rursus nec carmina nobis

  ipsa placent; ipsae rursus concedite silvae.

  non illum nostri possunt mutare labores,

  nec si frigoribus mediis Hebrumque bibamus,

  Sithoniasque nives hiemis subeamus aquosae,

  nec si, cum moriens alta liber aret in ulmo,

  Aethiopum versemus ovis sub sidere Cancri.

  omnia vincit Amor; et nos cedamus Amori.’

  Haec sat erit, divae, vestrum cecinisse poetam,

  dum sedet et gracili fiscellam texit hibisco,

  Pierides; vos haec facietis maxima Gallo —

  Gallo, cuius amor tantum mihi crescit in horas,

  quantum vere novo viridis se subicit alnus.

  Surgamus; solet esse gravis cantantibus umbra;

  iuniperi gravis umbra; nocent et frugibus umbrae.

  te domum saturae, venit Hesperus, ite capellae.

  GEORGICON

  The original Latin text of ‘The Georgics’

  CONTENTS

  LIBER I

  LIBER II

  LIBER III

  LIBER IV

  LIBER I

  Quid faciat laetas segetes, quo sidere terram

  vertere, Maecenas, ulmisque adiungere vitis

  conveniat, quae cura boum, qui cultus habendo

  sit pecori, apibus quanta experientia parcis,

  hinc canere incipiam. Vos, o clarissima mundi

  lumina, labentem caelo quae ducitis annum,

  Liber et alma Ceres, vestro si munere tellus

  Chaoniam pingui glandem mutavit arista,

  poculaque inventis Acheloia miscuit uvis;

  et vos, agrestum praesentia numina, Fauni,

  ferte simul Faunique pedem Dryadesque puellae:

  Munera vestra cano. Tuque o, cui prima frementem

  fudit equum magno tellus percussa tridenti,

  Neptune; et cultor nemorum, cui pinguia Ceae

  ter centum nivei tondent dumeta iuvenci;

  ipse nemus linquens patrium saltusque Lycaei,

  Pan, ovium custos, tua si tibi Maenala curae,

  adsis, o Tegeaee, favens, oleaeque Minerva

  inventrix, uncique puer monstrator aratri,

  et teneram ab radice ferens, Silvane, cupressum,

  dique deaeque omnes, studium quibus arva tueri,

  quique novas alitis non ullo semine fruges,

  quique satis largum caelo demittitis imbrem;

  tuque adeo, quem mox quae sint habitura deorum

  concilia, incertum est, urbisne invisere, Caesar,

  terrarumque velis curam et te maximus orbis

  auctorem frugum tempestatumque potentem

  accipiat, cingens materna tempora myrto,

  an deus inmensi venias maris ac tua nautae

  numina sola colant, tibi serviat ultima Thule

  teque sibi generum Tethys emat omnibus undis,

  anne novum tardis sidus te mensibus addas,

  qua locus Erigonen inter Chelasque sequentis

  panditur — -ipse tibi iam bracchia contrahit ardens

  Scorpius et caeli iusta plus parte reliquit — -

  quidquid eris, — -nam te nec sperant Tartara regem

  nec tibi regnandi veniat tam dira cupido,

  quamvis Elysios miretur Graecia campos

  nec repetita sequi curet Proserpina matrem — -

  da facilem cursum atque audacibus adnue coeptis

  ignarosque viae mecum miseratus agrestis

  ingredere et votis iam nunc adsuesce vocari.

  Vere novo, gelidus canis cum montibus humor

  liquitur et Zephyro putris se glaeba resolvit,

  depresso incipiat iam tum mihi taurus aratro

  ingemere et sulco attritus splendescere vomer.

  Illa seges demum votis respondet avari

  agricolae, bis quae solem, bis frigora sensit;

  illius inmensae ruperunt horrea messes.

  At prius ignotum ferro quam scindimus aequor,

  ventos et varium caeli praediscere morem

  cura sit ac patrios cultusque habitusque locorum

  et quid quaeque ferat regio et quid quaeque recuset.

  Hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

  arborei fetus alibi, atque iniussa virescunt

  gramina. Nonne vides, croceos ut Tmolus odores,

  India mittit ebur, molles sua tura Sabaei,

  at Chalybes nudi ferrum, virosaque Pontus

  castorea, Eliadum palmas Epiros equarum.

  Continuo has leges aeternaque foedera certis

  inposuit natura locis, quo tempore primum

  Deucalion vacuum lapides iactavit in orbem,

  unde homines nati, durum genus. Ergo age, terrae

  pingue solum primis extemplo a mensibus anni

  fortes invertant tauri glaebasque iacentis

  pulverulenta coquat maturis solibus aestas;

  at si non fuerit tellus fecunda, sub ipsum

  Arcturum tenui sat erit suspendere sulco:

  illic, officiant laetis ne frugibus herbae,

  hic, sterilem exiguus ne deserat humor harenam.

  Alternis idem tonsas cessare novalis

  et segnem patiere situ durescere campum;

  aut ibi flava seres mutato sidere farra,

  unde prius laetum siliqua quassante legumen

  aut tenuis fetus viciae tristisque lupini

  sustuleris fragilis calamos silvamque sonantem.

  Urit enim lini campum seges, urit avenae,

  urunt Lethaeo perfusa papavera somno:

  sed tamen alternis facilis labor, arida tantum

  ne saturare fimo pingui pudeat sola neve

  effetos cinerem inmundum iactare per agros.

  Sic quoque mutatis requiescunt fetibus arva;

  nec nulla interea est inaratae gratia terrae.

  Saepe etiam sterilis incendere profuit agros

  atque levem stipulam crepitantibus urere flammis:

  sive inde occultas viris et pabula terrae

  pinguia concipiunt, sive illis omne per ignem

  excoquitur vitium atque exsudat inutilis humor,

  seu pluris calor ille vias et caeca relaxat

  spiramenta, novas veniat qua sucus in herbas,

  seu durat magis et venas adstringit hiantis,

  ne tenues pluviae rapidive potentia solis

  acrior aut Boreae penetrabile frigus adurat.

  Multum adeo, rastris glaebas qui frangit inertis

  vimineasque trahit cratis, iuvat arva, neque illum

  flava Ceres alto nequiquam spectat Olympo;

  et qui, proscisso quae suscitat aequore terga,

  rursus in obliquum verso perrumpit aratro,

  exercetque frequens tellurem atque imperat arvis.

  Humida solstitia atque hiemes orate serenas,

  agricolae; hiberno laetissima pulvere farra,

  laetus ager: nullo tantum se Mysia cultu

  iactat et ipsa suas mirantur Gargara messis.

  Quid dicam, iacto qui semine comminus arva

  insequitur cumulosque ruit male pinguis harenae

  deinde satis fluvium inducit rivosque sequentis

  et, cum exustus ager morientibus aestuat herbis,

  ecce supercilio clivosi tramitis undam

  elicit. illa cadens raucum per levia murmur

  saxa ciet, scatebrisque arentia temperat arva.

  Quid qui, ne gravidis procumbat culmus aristis,

  luxuriem segetum tenera depascit in herba,

  cum primum sulcos aequant sata. quique paludis

  collectum humorem bibula deducit harena.

  Praesertim incertis si mensibus amnis abundans

  exit et obducto late tenet omnia limo,

  unde cavae tepido sudant humore lacunae.

  Nec tamen, haec cum sint hom
inumque boumque labores

  versando terram experti, nihil inprobus anser

  Strymoniaeque grues et amaris intiba fibris

  officiunt aut umbra nocet. Pater ipse colendi

  haud facilem esse viam voluit, primusque per artem

  movit agros curis acuens mortalia corda

  nec torpere gravi passus sua regna veterno.

  Ante Iovem nulli subigebant arva coloni;

  ne signare quidem aut partiri limite campum

  fas erat: in medium quaerebant ipsaque tellus

  omnia liberius nullo poscente ferebat.

  Ille malum virus serpentibus addidit atris

  praedarique lupos iussit pontumque moveri,

  mellaque decussit foliis ignemque removit

  et passim rivis currentia vina repressit,

  ut varias usus meditando extunderet artis

  paulatim et sulcis frumenti quaereret herbam.

  [Ut silicis venis abstrusum excuderet ignem.]

  Tunc alnos primum fluvii sensere cavatas;

  navita tum stellis numeros et nomina fecit,

  Pleiadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton;

  tum laqueis captare feras et fallere visco

  inventum et magnos canibus circumdare saltus;

  atque alius latum funda iam verberat amnem

  alta petens, pelagoque alius trahit humida lina;

  tum ferri rigor atque argutae lamina serrae, — -

  nam primi cuneis scindebant fissile lignum

  tum variae venere artes. Labor omnia vicit

  inprobus et duris urgens in rebus egestas.

  Prima Ceres ferro mortalis vertere terram

  instituit, cum iam glandes atque arbuta sacrae

  deficerent silvae et victum Dodona negaret.

  Mox et frumentis labor additus, ut mala culmos

  esset robigo segnisque horreret in arvis

  carduus; intereunt segetes, subit aspera silva,

  lappaeque tribolique, interque nitentia culta

  infelix lolium et steriles dominantur avenae.

  Quod nisi et adsiduis herbam insectabere rastris,

  et sonitu terrebis aves, et ruris opaci

  falce premes umbras votisque vocaveris imbrem,

  heu magnum alterius frustra spectabis acervum,

  concussaque famem in silvis solabere quercu.

  Dicendum et, quae sint duris agrestibus arma,

  quis sine nec potuere seri nec surgere messes:

  vomis et inflexi primum grave robur aratri

  tardaque Eleusinae matris volventia plaustra

  tribulaque traheaeque et iniquo pondere rastri;

  virgea praeterea Celei vilisque supellex,

  arbuteae crates et mystica vannus Iacchi.

  Omnia quae multo ante memor provisa repones,

  si te digna manet divini gloria ruris.

  Continuo in silvis magna vi flexa domatur

  in burim et curvi formam accipit ulmus aratri.

  Huic a stirpe pedes temo protentus in octo,

  binae aures, duplici aptantur dentalia dorso

  caeditur et tilia ante iugo levis altaque fagus,

  stivaque, quae currus a tergo torqueat imos,

  et suspensa focis explorat robora fumus.

  Possum multa tibi veterum praecepta referre,

  ni refugis tenuisque piget cognoscere curas.

  Area cum primis ingenti aequanda cylindro

  et vertenda manu et creta solidanda tenaci,

  ne subeant herbae neu pulvere victa fatiscat,

  tum variae inludant pestes: saepe exiguus mus

  sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

  aut oculis capti fodere cubilia talpae,

  inventusque cavis bufo et quae plurima terrae

  monstra ferunt, populatque ingentem farris acervum

  curculio atque inopi metuens formica senectae.

  Contemplator item, cum se nux plurima silvis

  induet in florem et ramos curvabit olentis.

  Si superant fetus, pariter frumenta sequentur

  magnaque cum magno veniet tritura calore;

  at si luxuria foliorum exuberat umbra,

  nequiquam pinguis palea teret area culmos.

  Semina vidi equidem multos medicare serentis

  et nitro prius et nigra perfundere amurca,

  grandior ut fetus siliquis fallacibus esset,

  et, quamvis igni exiguo, properata maderent.

  Vidi lecta diu et multo spectata labore

  degenerare tamen, ni vis humana quot annis

  maxima quaeque manu legeret. Sic omnia fatis

  in peius ruere ac retro sublapsa referri,

  non aliter, quam qui adverso vix flumine lembum

  remigiis subigit, si bracchia forte remisit,

  atque illum in praeceps prono rapit alveus amni.

  Praeterea tam sunt Arcturi sidera nobis

  Haedorumque dies servandi et lucidus Anguis,

  quam quibus in patriam ventosa per aequora vectis

  pontus et ostriferi fauces temptantur Abydi.

  Libra die somnique pares ubi fecerit horas

  et medium luci atque umbris iam dividit orbem,

  exercete, viri, tauros, serite hordea campis

  usque sub extremum brumae intractabilis imbrem;

  nec non et lini segetem et Cereale papaver

  tempus humo tegere et iamdudum incumbere aratris,

  dum sicca tellure licet, dum nubila pendent.

  Vere fabis satio; tum te quoque, Medica, putres

  accipiunt sulci et milio venit annua cura,

  candidus auratis aperit cum cornibus annum

  Taurus et averso cedens Canis occidit astro.

  At si triticeam in messem robustaque farra

  exercebis humum solisque instabis aristis,

  ante tibi Eoae Atlantides abscondantur

  Gnosiaque ardentis decedat stella Coronae,

  debita quam sulcis committas semina quamque

  invitae properes anni spem credere terrae.

  Multi ante occasum Maiae coepere; sed illos

  exspectata seges vanis elusit avenis.

  Si vero viciamque seres vilemque phaselum

  nec Pelusiacae curam aspernabere lentis,

  haud obscura cadens mittet tibi signa Bootes:

  incipe et ad medias sementem extende pruinas.

  Idcirco certis dimensum partibus orbem

  per duodena regit mundi Sol aureus astra.

  Quinque tenent caelum zonae; quarum una corusco

  semper sole rubens et torrida semper ab igni;

  quam circum extremae dextra laevaque trahuntur

  caeruleae, glacie concretae atque imbribus atris;

  has inter mediamque duae mortalibus aegris

  munere concessae divom, et via secta per ambas,

  obliquus qua se signorum verteret ordo.

  Mundus, ut ad Scythiam Rhipaeasque arduus arces

  consurgit, premitur Libyae devexus in austros.

  Hic vertex nobis semper sublimis; at illum

  sub pedibus Styx atra videt Manesque profundi.

  Maximus hic flexu sinuoso elabitur Anguis

  circum perque duas in morem fluminis Arctos,

  Arctos Oceani metuentis aequore tingui.

  Illic, ut perhibent, aut intempesta silet nox,

  semper et obtenta densentur nocte tenebrae,

  aut redit a nobis Aurora diemque reducit;

  nosque ubi primus equis Oriens adflavit anhelis,

  illic, sera rubens accendit lumina Vesper.

  Hinc tempestates dubio praediscere caelo

  possumus, hinc messisque diem tempusque serendi,

  et quando infidum remis inpellere marmor

  conveniat, quando armatas deducere classis,

  aut tempestivam silvis evertere pinum.

  Nec frustra signorum obitus speculamur et ortus,

  temporibusque parem diversis quattuor annum.

  Frigidus agricolam si quando continet imber,

  multa, f
orent quae mox caelo properanda sereno,

  maturare datur: durum procudit arator

  vomeris obtunsi dentem, cavat arbore lintres,

  aut pecori signum aut numeros inpressit acervis.

  Exacuunt alii vallos furcasque bicornis

  atque Amerina parant lentae retinacula viti.

  Nunc facilis rubea texatur fiscina virga,

  nunc torrete igni fruges, nunc frangite saxo.

  Quippe etiam festis quaedam exercere diebus

  fas et iura sinunt; rivos deducere nulla

  religio vetuit, segeti praetendere saepem,

  insidias avibus moliri, incendere vepres,

  balantumque gregem fluvio mersare salubri.

  Saepe oleo tardi costas agitator aselli

  vilibus aut onerat pomis, lapidemque revertens

  incusum aut atrae massam picis urbe reportat.

  Ipsa dies alios alio dedit ordine Luna

  felicis operum. Quintam fuge: pallidus Orcus

  Eumenidesque satae; tum partu Terra nefando

  Coeumque Iapetumque creat saevumque Typhoea

  et coniuratos caelum rescindere fratres.

  Ter sunt conati inponere Pelio Ossam

  scilicet, atque Ossae frondosum involvere Olympum;

  ter pater exstructos disiecit fulmine montis.

  Septima post decimam felix et ponere vitem

  et prensos domitare boves et licia telae

  addere: nona fugae melior, contraria furtis.

  Multa adeo gelida melius se nocte dedere,

  aut cum sole novo terras inrorat Eous.

  Nocte leves melius stipulae, nocte arida prata

  tondentur, noctes lentus non deficit humor.

  Et quidam seros hiberni ad luminis ignis

  pervigilat ferroque faces inspicat acuto;

  interea longum cantu solata laborem

  arguto coniunx percurrit pectine telas,

  aut dulcis musti Volcano decoquit humorem

  et foliis undam trepidi despumat aeni.

  At rubicunda Ceres medio succiditur aestu

  et medio tostas aestu terit area fruges.

  Nudus ara, sere nudus; hiems ignava colono.

  Frigoribus parto agricolae plerumque fruuntur

  mutuaque inter se laeti convivia curant.

  Invitat genialis hiems curasque resolvit,

  ceu pressae cum iam portum tetigere carinae,

  puppibus et laeti nautae inposuere coronas.

  Sed tamen et quernas glandes tum stringere tempus

  et lauri bacas oleamque cruentaque myrta,

  tum gruibus pedicas et retia ponere cervis

  auritosque sequi lepores, tum figere dammas,

  stuppea torquentem Balearis verbera fundae,

  cum nix alta iacet, glaciem cum flumina trudunt.

  Quid tempestates autumni et sidera dicam,

  atque, ubi iam breviorque dies et mollior aestas,